Monitor Prawniczy

nr 2/2005

Kara umowna a odpowiedzialność materialna pracownika

Wiktor Cajsel
Autor jest radcą prawnym w kancelarii „Turczynowicz Cajsel & Partnerzy, Adwokaci i Radcowie Prawni” w Toruniu, Bydgoszczy, Warszawie i Elblągu.
Abstrakt

Problematyka związana z zastrzeganiem w treści stosunku pracy instytucji kary umownej posiada swe niebagatelne praktyczne znaczenie. Szeroko stosowana, z pewnością pozwalałaby uprościć proces rekompensowania szkody poniesionej przez jedną za stron stosunku pracy. Należy jednak odpowiedzieć na pytania: kto i kiedy może zastrzegać karę umowną w treści umowy o pracę? Czy w ogóle prawnie dopuszczalnym jest ujmowanie w treści stosunku pracy klauzuli wprowadzającej karę umowną?

odpowiedzialność materialna pracownika

1. Odpowiedzialność zwykła

Odpowiedzialność materialna pracownika została uregulowana w treści Działu V Kodeksu pracy, zatytułowanego - „Odpowiedzialność materialna pracowników”. W Rozdziale I powyższego działu KP uregulowano reguły odpowiedzialności pracownika za szkody wyrządzone pracodawcy (art. 114-122). Natomiast w Rozdziale II - reguły odpowiedzialności za mienie powierzone pracownikowi (art. 124-127).

Wskazać należy, iż konstrukcja odpowiedzialności materialnej pracownika obowiązująca w naszym systemie prawnym, wiąże się z uszczupleniem majątku pracodawcy w następstwie nagannego zachowania się pracownika. Analizując treść przepisów Rozdziału I Działu V KP należy zauważyć, że na ich podstawie pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w tychże przepisach. Jednocześnie ustawodawca przesądził, że kryterium decydującym o skali odpowiedzialności pracownika, jest to, czy czynu wyrządzającego szkodę pracodawcy dokonano w warunkach winy nieumyślnej czy też umyślnej.

Pracownik wyrządzający pracodawcy szkodę jest obowiązany do jej naprawienia, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:

  • pracownik nie wykona swoich obowiązków lub wykona je nienależycie,
  • pracownikowi temu można przypisać winę,
  • po stronie pracodawcy wystąpi szkoda,
  • wystąpi normalny (adekwatny) związek przyczynowy pomiędzy zawinionym działaniem lub zaniechaniem pracownika a uszczerbkiem w majątku pracodawcy (szkodą).

Podkreślenia wymaga, iż odpowiedzialność materialna pracownika obejmuje [...]