Abstrakt
Ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych1 była dotychczas trzykrotnie nowelizowana: najpierw przez ustawę z 21.12.2001 r. zmieniającą wiele różnych ustaw, w tym m.in. ustawę o spółdzielniach mieszkaniowych2, następnie przez ustawę z 19.12.2002 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw3, a potem przez ustawę z 29.1.2004 r. - Prawo zamówień publicznych4. Omawiana tu ustawa z 3.6.2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw5 stanowi czwartą nowelizację SpółdzMieszkU.
Uwagi wstępne
ZmSpółdzMieszkU05 nowelizuje przede wszystkim SpółdzMieszkU. Zmieniono 28 artykułów w tej ustawie, 2 artykuły dodano, a bez zmian pozostawiono 38 artykułów.
ZmSpółdzMieszkU05 zawiera ponadto nowelizację ustawy z 16.9.1982 r. - Prawo spółdzielcze6 i KPC. Zmiany w Prawie spółdzielczym będą przedmiotem odrębnego omówienia7. Zmiana w KPC, polegająca na przywróceniu w art. 17 pkt 6 KPC, stanowi konsekwencję reaktywacji art. 108a PrSpółdz na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 20.4.2005 r., K 42/028.
| Istotne znaczenie w zakresie kształtowania podstaw prawnych spółdzielczości mieszkaniowej mają jednak przede wszystkim wyroki Trybunału Konstytucyjnego. Obok powołanego wyżej najnowszego wyroku z 20.4.2005 r., K 42/02, należy wymienić wcześniejsze wyroki z 29.5.2001 r., K5/019 i z 30.3.2004 r., K 32/0310. Ponadto wypada tu wspomnieć o dotyczących dawnych przepisów PrSpółdz o spółdzielniach mieszkaniowych, fundamentalnych wyrokach z 25.2.1999 r., K 23/9811, z 21.5.2001 r., SK 15/0012 i z 29.6.2001 r., K 23/0013, a także o nietrafnym wyroku z 20.11.2001 r., SK 19/0114 i niedawnych wyrokach z 10.5.2005 r., SK 40/0215 i z 19.7.2005 r., SK 20/0316. |
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
Jednym z podstawowych założeń SpółdzMieszkU było traktowanie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego i prawa do lokalu użytkowego jako kategorii przejściowych, co oznaczało, że po wejściu w życie ustawy spółdzielnie mieszkaniowe nie mogły ustanawiać na rzecz swoich członków takich praw (zob. art. 37 i 38). Ostatnio wymienione przepisy zostały uchylone przez ZmSpółdzMieszkU02. W SpółdzMieszkU dodano zaś nowy Rozdział 21 zatytułowany „Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu” (art. 171-179)17. Trzy grupy posłów wystąpiły do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w połączonych sprawach K 42/02, K 6/03 i K 10/03 o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją m.in. art. 171 ust. 1-4, art. 172 ust. 2 i 5, art. 173 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, art. 174, art. 175, art. 177 i art. 1714 ust. 1 pkt 2 i 3 SpółdzMieszkU. Później Rzecznik Praw Obywatelskich w sprawie K 32/03 zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją m.in. art. 172 ust. 2 i art. 178 ust. 1 SpółdzMieszkU. W tej drugiej sprawie Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok 30.3.2004 r., który jest omawiany niżej. W połączonych zaś sprawach K 42/02, K 6/03 i K 10/03 Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok z 20.4.2005 r., K 42/02. W wyroku tym stwierdził m.in., że art. 172 ust. 5 SpółdzMieszkU w zakresie, w jakim wyłącza możliwość zbycia części lokalu spełniającej wymagania odrębnego lokalu określone w art. 2 ust. 1 tej ustawy, jest niezgodny z art. 64 Konstytucji, art. 173 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 SpółdzMieszkU jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji, pozostałe zaś wymienione wyżej przepisy (z wyjątkiem art. 172 ust. 2, którego dotyczy wyrok z 30.3.2004 r.) są zgodne z Konstytucją.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20.4.2005 r. nie oznacza zatem pełnego powrotu do stanu prawnego sprzed wejścia w życie ZmSpółdzMieszkU02. Trybunał nie zakwestionował bowiem samej możliwości konstytutywnego ustanawiania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu wychodząc z założenia, że ustalanie katalogu praw rzeczowych nie należy do jego właściwości, ale do kompetencji ustawodawcy.
| Myśl tę wyraża następujący fragment uzasadnienia wyroku: „Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że nie jest jego rolą rozstrzyganie o tym, jakie inne niż własność prawo lub prawa podmiotowe mogą być ustanawiane przez spółdzielnie mieszkaniowe co do lokali znajdujących się w należących do takich spółdzielni budynkach, w szczególności, czy mają to, być prawa przewidziane w przepisach powszechnie obowiązujących, czy też specyficzne prawa dotyczące tylko budynków spółdzielczych. Podtrzymując w całej rozciągłości stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku z 30.3.2004 r. (K 32/03 OTK ZU Nr 3A/2004, poz. 22, punkt III, 2.2), Trybunał nie wypowiada się zatem obecnie ani w kwestii zgodności z Konstytucją zniesienia możliwości ustanawiania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, dokonanego przez ustawę o spółdzielniach mieszkaniowych, ani przywrócenia takiej możliwości, dokonanego przez ustawę zmieniającą z 19.12.2002 r. Zajęcie w niniejszej sprawie takiego stanowiska jest tym bardziej uzasadnione, że we wnioskach zakwestionowano jedynie poszczególne przepisy, regulujące spółdzielcze własnościowe prawa do lokalu, a nie całokształt przepisów normujących tę instytucję. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny rozważył problem zgodności z Konstytucją poszczególnych przepisów, w stosunku do których wnioskodawcy wysunęli i uzasadnili zarzut niezgodności z Konstytucją”. |
W kontekście przedstawionej wypowiedzi może być utrudniona ocena konsekwencji tej części rozstrzygnięcia, w której Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 173 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 SpółdzMieszkU. Wydaje się wszakże, iż [...]