Abstrakt
Autor dokonuje w niniejszym opracowaniu analizy szczególnego sposobu zaspokojenia zastawnika zastawu rejestrowego w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego, koncentrując się na takich zagadnieniach jak: skuteczność ustanowienia zastawu rejestrowego w stosunku do masy upadłości, oraz zaspokojenie zastawnika zastawu rejestrowego przez przejęcie na własność i sprzedaż przedmiotu zastawu.
Wprowadzenie
Na tle obowiązującej ustawy z 28.2.2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze1, w doktrynie podkreśla się, że dążąc do zapewnienia ochrony interesów wszystkich wierzycieli upadłego, ustawodawca nie wyeliminował szczególnej ochrony, która przysługuje uprawnionym z tej przyczyny, że przed ogłoszeniem upadłości ciążyły na majątku upadłego ustanowione na ich rzecz hipoteka, zastaw, zastaw rejestrowy, zastaw skarbowy i hipoteka morska albo prawa lub roszczenia osobiste2. PrUpadNapr przyjęła zasady zaspokajania się wierzycieli zgodne z charakterem prawnym tych zabezpieczeń3. Bowiem, wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo uzyskują zaspokojenie przed wierzycielami wyłącznie osobistymi z przedmiotu obciążonego. W przypadku zaś zastawnika rejestrowego prawo odrębności jest jeszcze dalej idące, bowiem może on uzyskać realizację swojego prawa przez przejęcie lub zbycie przedmiotu zabezpieczenia.
Wierzyciel osobisty, wobec którego upadły odpowiada całym majątkiem, czy też osoba trzecia, wobec której upadły jest zobowiązany wyłącznie rzeczowo mogą w postępowaniu upadłościowym zaspokoić się na kilka sposobów. Zasadniczym sposobem zaspokojenia się wierzycieli jest podział funduszów masy upadłości. Poza podziałem funduszów masy upadłości PrUpadNapr pozwala na zaspokajanie się przez potrącenie, wyłączenie z masy upadłości4, podział sumy uzyskanej ze sprzedaży rzeczy i praw obciążonych rzeczowo, jak i zaspokojenie należności pierwszej kategorii w miarę wpływu potrzebnych sum do masy. W szczególny sposób prawo upadłościowe i naprawcze normuje zaspokojenie się zastawnika zastawu rejestrowego. Zgodnie z art. 327 ust. 1 PrUpadNapr, zastawnik zastawu rejestrowego może zaspokoić się z przedmiotu zastawu przez jego przejęcie albo zbycie w trybie określonym w art. 24 ustawy z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów5, jeżeli umowa o ustanowienie zastawu przewiduje taki sposób zaspokojenia zastawnika. Jeżeli jednak umowa o ustanowienie zastawu rejestrowego nie przewiduje przejęcia na własność lub zbycia przedmiotu zabezpieczenia, zastawnik może zaspokoić się w trybie art. 336 PrUpadNapr przez podział sum uzyskanych ze sprzedaży przedmiotu obciążonego. A jeżeli zastawnik jest wierzycielem osobistym upadłego i nie uzyskał zaspokojenia z sumy uzyskanej ze zbycia rzeczy i praw obciążonych oraz nie uzyskał zaspokojenia przez przejęcie rzeczy czy też jej sprzedaż, w podziale funduszów masy upadłości uczestniczy tylko taką częścią swej wierzytelności, która nie została zaspokojona z przedmiotu zabezpieczenia6 - art. 340 ust. 1 PrUpadNapr.
Skuteczność ustanowienia zastawu rejestrowego w stosunku do masy upadłości
Warunkiem by zastawnik zastawu rejestrowego mógł zaspokoić się w postępowaniu upadłościowym przez podział sum uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo, sprzedaż lub przejęcie na własność przedmiotu zastawu jest ważność umowy o ustanowienie zastawu rejestrowego na tle ZastRejU. Ponadto, czynność prawna polegająca na ustanowieniu zastawu rejestrowego na majątku upadłego musi być skuteczna w stosunku do masy w świetle przepisów Tytułu III Działu III „Bezskuteczność i zaskarżanie czynności upadłego” - art. 127 i nast. PrUpadNapr.
Do ustanowienia zastawu rejestrowego konieczne jest zawarcie umowy (umowy zastawniczej) pomiędzy osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą) a wierzycielem (zastawnikiem) oraz wpis do rejestru zastawów. Zastawnikiem przy zastawie rejestrowym jest zawsze wierzyciel określonego zobowiązania, które jest tytułem prawnym do żądania od danego dłużnika spełnienia świadczenia pieniężnego. Wierzyciel ten musi należeć do kręgu podmiotów wymienionych w art. 1 ZastRejU7.
Są nimi:
- Skarb Państwa,
- państwowe osoby prawne,
- jednostki samorządu terytorialnego,
- związki komunalne,
- inne komunalne osoby prawne,
- banki krajowe,
- banki zagraniczne,
- osoby prawne, których celem określonym w ustawie jest udzielanie kredytów i pożyczek,
- międzynarodowe organizacje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita,
- inne podmioty gospodarcze, prowadzące działalność na terytorium Rzeczpospolitej oraz
- posiadacze obligacji wyemitowanych na podstawie ustawy o obligacjach i innych papierów dłużnych wyemitowanych zgodnie z przepisami krajów członkowskich OECD.
Umowa zastawu rejestrowego może przewidywać w swojej treści uprawnienie zastawnika do zaspokojenia się z przedmiotu zastawu poprzez jego przejęcie na własność, jeżeli: 1) zastaw rejestrowy ustanowiony został na papierach wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, a Komisja Papierów Wartościowych wyraziła zgodę na takie przejęcie i określiła warunki przejęcia, 2) przedmiotem zastawu rejestrowego są rzeczy występujące powszechnie w obrocie towarowym, 3) przedmiotem zastawu rejestrowego są rzeczy, wierzytelności i prawa, których wartość została ściśle oznaczona w umowie zastawniczej - art. 22 ust. 1 ZastRejU. |
Zastawca jest zawsze dłużnikiem rzeczowym zastawnika. Ustawa nie wymaga natomiast, aby był on [...]