Abstrakt
Możliwość odwołania i odwołania odwołania testamentu nie budzi wątpliwości, wynika nie tylko z przepisu ustawy, ale i z istoty testamentu - jednostronnej, osobistej i właśnie odwoływalnej czynności mortis causa. Jest uważana za jedną z najistotniejszych jego cech1. O ile jednak samej instytucji2 odwołania testamentu poświęcono w doktrynie stosunkowo wiele uwagi3, wydanych zostało również kilka orzeczeń Sądu Najwyższego4, o tyle odwołaniem odwołania testamentu zajmowano się niejako na marginesie innych rozważań; brak było dotychczas pracy koncentrującej się na tym zagadnieniu. I w tym wypadku niezbędnym punktem wyjścia dla przedstawienia problemów dotyczących odwołania odwołania testamentu będzie ujęta w Kodeksie cywilnym instytucja jego odwołania. Praca niniejsza nie wyczerpuje zagadnienia. Podjętych zostanie w niej jedynie kilka kwestii, jak się wydaje najistotniejszych z punku widzenia praktyki, zwłaszcza dla oceny przesłanek i skutków czynności.
Odwołanie i odwołanie odwołania testamentu jako czynności prawne
O odwołaniu testamentu stanowi expressis verbis art. 946 KC. Może ono nastąpić poprzez sporządzenie nowego testamentu, w którym testator wyraźnie poprzedni testament odwołuje albo zamieszcza postanowienia, których nie można pogodzić z treścią testamentu poprzedniego. Ustawodawca wymienił także określone działania faktyczne, które, o ile skierowane są na testament w zamiarze jego odwołania, odwołaniem tym skutkują. Spadkodawca może więc testament zniszczyć, pozbawić go cech, od których zależy jego ważność bądź też dokonać w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Czynności te, o ile mają skutkować odwołaniem testamentu, muszą być podjęte przez spadkodawcę w zamiarze jego odwołania. Działanie osób trzecich lub samego spadkodawcy, podjęte bez celu wywołania tego skutku prawnego (np. spadkodawca niszczy testament na skutek błędu, myląc go z innym dokumentem, został do tego zmuszony przez inne osoby), odwołania testamentu nie powodują. Uzasadnienia nie wymaga twierdzenie, że odwołanie testamentu poprzez sporządzenie testamentu nowego jest czynnością prawną. Czynnością prawną, tyle że dokonaną per facta concludentia, jest również odwołanie testamentu (w znaczeniu czynności prawnej) poprzez podjęcie[...]