Abstrakt

Ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy wobec kupującego z tytułu rękojmi za wady rzeczy ma charakter absolutny, jest ukształtowana niezależnie od winy, a nawet wiedzy sprzedawcy o istnieniu wady¹. W świetle art. 556 § 1 Kodeksu cywilnego jest on odpowiedzialny wobec kontrahenta, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których zapewniał kupującego albo została mu wydana w stanie niezupełnym. Ratio legis tak ukształtowanej odpowiedzialności jest natura umowy wzajemnej, a w szczególności zasada ekwiwalentności wzajemnych świadczeń². Przepisów kodeksowych o rękojmi nie stosuje się do sprzedaży konsumenckiej, ponieważ znajdują do tych podmiotów zastosowanie przepisy dostosowanej do dyrektywy 99/44 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie przepisów Kodeksu cywilnego³. Nowa regulacja w miejsce tradycyjnego pojęcia „wada produktu” wprowadza konstrukcję „niezgodność z umową”. Zgodzić się należy z E. Łętowską⁴, że wprawdzie zakres odpowiedzialności wynikający z niezgodności towaru z umową jest szerszy niż z tytułu rękojmi, jednakże zauważalna jest wyraźna ewolucja rękojmi w postaci odchodzenia od tradycyjnego ujęcia wady rzeczy w kie­runku ochrony jakości zgodnej z umową i uzasadnionymi oczekiwaniami kupującego. Niniejszy materiał dotyczy regulacji kodeksowej, która ma zastosowanie do obrotu profesjonalnego⁵.

Zagadnienia wstępne

Przepisy Kodeksu cywilnego regulujące odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej nie zawierają unormowań odnoszących się do przejścia uprawnień kupującego na jego następców prawnych. Literalna wykładnia art. 556-576 KC wyznaczających minimalne standardy ochrony kupującego prowadzi do konkluzji, że odpowiedzialność z omawianego w tym materiale tytułu ograniczona jest do ram stosunku prawnego łączącego strony umowy sprzedaży. Takie wąskie rozumienie podmiotowego zakresu instytucji rękojmi utrudnia w praktyce wykonywanie wypływających z niej uprawnień, a w konsekwencji realizację leżących u jej podstaw celów i optymalizację pełnionych funkcji⁶. W praktyce stosunkowo często ma miejsce fakt, że określony produkt staje się przedmiotem kilku następujących po sobie transakcji. W tych okolicznościach trzymanie się zasady, że odpowiedzialność z tytułu rękojmi łączy jedynie strony danej umowy mogłoby prowadzić do nieuzasadnionego ograniczenia uprawnień kolejnego nabywcy. Jednak zagadnienie przejścia uprawnień z tytułu rękojmi na inne osoby niż strona umowy ze sprzedawcą, budzi liczne kontrowersje w piśmiennictwie⁷ i judykaturze. Nie podważa się w zasadzie potrzeby wypracowania koncepcji rozwiązującej ten problem, celowości samej konstrukcji. Spory dotyczą jedynie sposobu przejścia uprawnień z rękojmi na inne osoby.

Koncepcja automatycznego przejścia uprawnień na dalszych nabywców

Niewątpliwie brak unormowań tej kwestii w przepisach Kodeksu cywilnego regulujących uprawnienia z rękojmi, a także waga zagadnienia przesądziły o tym, że w doktrynie i judykaturze pojawiały się różne koncepcje służebne wobec kolejnego kupującego (nabywcy) zakładające automatyczne przejście na niego uprawnień z rękojmi lub w drodze odpowiednich czynności prawnych. Jedna z kon­cepcji, automatycznego przechodzenia uprawnień oparta została na [...]