Abstrakt

Dnia 5.3.2004 r. dokonano kolejnej nowelizacji ustawy z 16.11.2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu¹. Nowelizacja ma na celu przede wszystkim dostosowanie przepisów ustawy do Dyrektywy 2001/97/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 4.12.2001 r. zmieniającej dyrektywę Rady 91/308/EWG w sprawie uniemożliwienia korzystania z systemu finansowego w celu prania pieniędzy, a także ujednolicenie zawartych regulacji w ramach całego aktu prawnego. W niniejszym artykule Autor dokonuje krytycznej analizy rozwiązań legislacyjnych przyjętych w ww. ustawie oraz w Kodeksie karnym mających na celu zwalczanie procederu "prania brudnych pieniędzy" w kontekście ustawowego obowiązku identyfikacji "prania brudnych pieniędzy".

Uwagi wprowadzające

Pojęcie "prania brudnych pieniędzy" to potoczna nazwa procederu polegającego na udaremnianiu lub utrudnianiu wykrycia nielegalnego charakteru środków majątkowych w celu posłużenia się nimi jako środkami legalnymi². Proces prania pieniędzy ma stworzyć jak największy dystans pomiędzy pieniędzmi pochodzącymi z przestępstwa, a przestępstwem, z którego pochodzą³. Zjawisko prania brudnych pieniędzy jest obecnie jedną z najbardziej szkodliwych patologii w Polsce. Rozmiary szkód, jakie powoduje odpowiadają wartości bieżącego deficytu budżetowego naszego państwa⁴. Z tego względu konieczność zwalczania tej patologii, łącznie z zastosowaniem najsurowszej odpowiedzialności karnej, nie podlega dyskusji. Jednakże same przepisy prawa, w tym także przepisy karne, nie stanowią wystarczającego instrumentu w zwalczaniu prania brudnych pieniędzy. Jest to bowiem zjawisko trudne do wykrycia i procesowego wykazania⁵. Polega ono na wieloetapowej i wielopłaszczyznowej dynamicznej i fachowej współpracy wielu osób w celu zmiany charakteru środków majątkowych z nielegalnego na legalny⁶. Pranie brudnych pieniędzy jest patologią społeczno-gospodarczą o bardzo złożonym charakterze. Jej zwalczanie wymaga więc łącznego stosowania wielu różnych instrumentów. Jednym z podstawowych jest, w omawianym zakresie, obowiązek identyfikacji prania brudnych pieniędzy. Dotyczy on instytucjonalnego rozpoznawania, rejestrowania i informowania o transakcjach mogących mieć związek z procederem prania brudnych pieniędzy, a dokonywanych za pośrednictwem legalnie działających instytucji finansowych. Jego istota sprowadza się zatem do [...]