Abstrakt
Zgodnie z art. 217 § 1 KPC strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. Od tej reguły przepisy KPC przewidują wiele wyjątków, których źródłem jest zarządzenie przewodniczącego (art. 207 § 3 KPC) lub bezpośrednio przepis prawa (art. 47912 § 1, art. 47914 § 2, art. 47918 § 3, art. 493 § 1 w zw. z art. 495 § 3, art. 503 § 1, art. 5055 § 1, a które zobowiązują stronę procesu do zgłoszenia twierdzeń (okoliczności faktycznych), zarzutów i dowodów (wniosków dowodowych) w określonym terminie, co do zasady, pod rygorem utraty prawa powoływania tych informacji w dalszym toku postępowania.
Uwagi ogólne
Należy wskazać, iż powołane wyżej przepisy dotyczą jedynie twierdzeń co do faktów oraz dowodów na poparcie tych twierdzeń. Nie dotyczą one w żadnym wypadku argumentacji prawnej budowanej na zgłoszonych przed wystąpieniem prekluzji procesowej twierdzeniach dotyczących faktów. Argumentację prawną (na przykład zarzut nieważności umowy) podnieść można bez względu na upływ terminów, o których mowa w wyżej powołanych przepisach.
Ponadto wskazać należy, iż - zgodnie ze stanowiskiem orzecznictwa potwierdzającym wyraźne brzmienie przepisu - jedna i ta sama sprawa może podlegać rozpoznaniu według przepisów dotyczących kilku postępowań odrębnych, jeżeli należy ona do zakresów tych postępowań1.
Przepisy zobowiązujące do wskazanie twierdzeń i dowodów w określonym terminie wyrażają zasadę koncentracji materiału procesowego. Z kolei rygor uchybienia terminowi (utrata prawa powoływania twierdzeń i dowodów w dalszym toku postępowania) jest konsekwencją zasady prawdy formalnej. Z zasadą tą wiąże się regulacja zawarta w art. 232 KPC, zgodnie z treścią którego na stronach spoczywa ciężar prowadzenia postępowania dowodowego dla stwierdzenia faktów, z których strony te wywodzą skutki prawne, ale sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. Wedle poglądów orzecznictwa i doktryny sąd jedynie wyjątkowo ma obowiązek prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu (o ile przepis szczególny wyraźnie nie stanowi inaczej - jak np. art. 4771 § 11 KPC).
|
W wyroku SN z 5.11.1997 r., III CKN 244/97, OSNC Nr 3/1998, poz. 52, MoP Nr 4/1998, s. III stwierdza, iż: "Niczym nieusprawiedliwiona bezczynność strony w zakresie inicjatyw dowodowych przynieść może ujemny dla niej skutek związany ze stanem nieudowodnienia powoływanych faktów, bez możliwości wykazywania sądowi naruszenia art. 232 zd. 2 KPC. Jedynie w szczególnych sytuacjach procesowych o charakterze wyjątkowym, np. w wypadku ujawnionej przez stronę bezradności czy w razie istnienia trudnych do przezwyciężenia przez strony przeszkód, sąd powinien skorzystać ze swojego uprawnienia do dopuszczenia dowodu nie wskazanego przez stronę". Czynnikiem przemawiającym przeciwko prowadzeniu przez sąd postępowania dowodowego z urzędu jest w szczególności gospodarczy charakter sprawy (związany z profesjonalizmem stron procesu) oraz reprezentacja strony przez fachowego pełnomocnika (tak m.in.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25.2.2003 r., I ACa 36/03, OSAB Nr 2/2003, poz. 23, zgodnie z tezą którego "Nieprzeprowadzenie z urzędu w sprawie gospodarczej, w której strony reprezentowane są przez profesjonalnych pełnomocników, dowodu z opinii biegłego nie może być uznane za naruszenie art. 232 zd. 2 KPC w zw. z art. 278 § l KPC".). |
Źródła prekluzji
Odnosząc się do poszczególnych przepisów statuujących obowiązek zgłoszenia faktów i dowodów w określonym terminie wskazać należy, iż;
1. W postępowaniu prowadzonym na zasadach ogólnych, zgodnie z treścią art. 207 § 3 KPC, stronę reprezentowaną przez adwokata lub radcę prawnego przewodniczący może zobowiązać do złożenia w wyznaczonym terminie pisma przygotowawczego, w którym strona jest obowiązana do powołania wszystkich twierdzeń, zarzutów i dowodów pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku dalszego postępowania. Możliwe jest jednak - zgodnie z art. [...]