Abstrakt

Zwiększający się gwałtownie wolumen transakcji handlowych w skali globalnej powoduje, iż coraz częściej przedsiębiorcy sięgają do instytucji międzynarodowego arbitrażu handlowego. Czynią to, by uniknąć problemów związanych z koniecznością ustalania jurysdykcji sądów krajowych lub też związanych z przewlekłością procedur sądowych. Autor w niniejszym artykule dokonuje analizy uregulowań Konwencji nowojorskiej z uwzględnieniem polskiej procedury cywilnej oraz prawa prywatnego międzynarodowego.

Uwagi wprowadzające

Polscy przedsiębiorcy coraz częściej zawierają z podmiotami zagranicznymi umowę o arbitraż zagranicznego sądu polubownego, korzystając z art. 1105 § 2 KPC.

Zgodnie z tym przepisem strony mogą się umówić na piśmie o wyłączenie jurysdykcji sądów polskich na rzecz działającego za granicą sądu polubownego.

Przeważającą część zagranicznych sądów polubownych stanowią instytucje działające na terytoriach krajów - sygnatariuszy Konwencji nowojorskiej o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń arbitrażowych¹. Dlatego też postanowienia tej konwencji zazwyczaj mają zastosowanie przy wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych.

Ponieważ Polska również jest stroną Konwencji, to postanowienia tego aktu międzynarodowego będą decydowały o formie i treści umowy arbitrażowej, ale przede wszystkim o kwestiach związanych z uznaniem i wykonaniem orzeczeń zagranicznego sądu polubownego, co ma podstawę w art. 1096 KPC². W sytuacji, gdy chcemy uzyskać wykonanie orzeczenia zagranicznego sądu polubownego musimy oprzeć się w znaczącej mierze na postanowieniach art. III, IV i V Konwencji.

Wykonanie według Konwencji

Zgodnie z art. III Konwencji każde z umawiających się państw - zgodnie z warunkami ustalonymi w artykułach następnych - uzna orzeczenie arbitrażowe za wiążące i wykona je zgodnie z regułami procedury obowiązującej na obszarze, na którym dochodzi się praw z orzeczenia. Uznanie lub wykonanie orzeczeń arbitrażowych, do których odnosi się niniejsza konwencja, nie będzie uzależnione od spełniania warunków istotnie bardziej uciążliwych ani od poniesienia należności sądowych lub opłat istotnie wyższych, niż wymagane dla uznania lub wykonania krajowych orzeczeń arbitrażowych.

Zgodnie więc z art. III Konwencji o trybie w jakim nastąpi uznanie lub wykonanie zagranicznego orzeczenia arbitrażowego rozstrzyga prawo państwa, w którym dochodzi się uznania lub wykonania takiego orzeczenia. To zaś oznacza, że w zakresie trybu, czyli właściwości sądów oraz ich składzie Konwencja odsyła do regulacji krajowych. Odesłanie to jednak dotyczy jedynie reguł działania organów sądowych danego kraju, co w przypadku Polski oznacza odpowiednie stosowanie art. 1151 KPC³. Nie można odesłania tego rozciągać na przesłanki wniosku o stwierdzenie wykonalności orzeczenia zagranicznego sądu polubownego, ani też na przyczyny odmowy wykonania. Konwencja bowiem w sposób wyczerpujący wymienia sytuacje, w których sąd państwa, gdzie dochodzi się wykonania takiego orzeczenia może stwierdzenia wykonania odmówić.

Co do zasady, przedmiotem postępowania w zakresie stwierdzenia wykonalności jest orzeczenie zagranicznego sądu polubownego. Wątpliwości budzi możliwość objęcia wnioskiem tego rodzaju ugody zawartej przed zagranicznym sądem polubownym. W opinii doktryny⁴ hipoteza art. 1152 KPC obejmuje jedynie ugody zawarte przed zagranicznym sądem państwowym. W związku z tym należy pamiętać, by w przypadku zawarcia ugody przed zagranicznym sądem polubownym zażądać umieszczenia treści ugody w orzeczeniu zespołu arbitrów. W takim zaś wypadku, niejako pośrednio, ugoda zostanie objęta regulacją konwencji⁵.

Ze względu na złożone przez Polskę zastrzeżenia do Konwencji, stwierdzeniu wykonalności w Polsce mogą podlegać wyłącznie orzeczenia podjęte przez zagraniczne sądy polubowne mające siedzibę w krajach - stronach Konwencji. Jest to rozwiązanie odmienne od [...]