Abstrakt
Autor w niniejszym opracowaniu wyjaśnia problematykę upadłości spółdzielni mieszkaniowej w świetle ustawy 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych1 oraz obowiązującego od 1.10.2003 r. Prawa upadłościowego i naprawczego2.
Wprowadzenie
Panuje zgoda co do tego, że do upadłości spółdzielni mieszkaniowej należy stosować przede wszystkim przepisy SpółdzMieszkU (art. 541ust. 1 i 2), następnie przepisy art. 130-136 PrSpółdz (art. 1 ust. 7 SpółdzMieszkU) i wreszcie przepisy PrUpadNapr (art. 137 PrSpółdz). Kwestia upadłości spółdzielni została uregulowana przede wszystkim w art. 86 PrUpadNapr.
| Należy tu wyjaśnić, że przepis art. 541ust. 1 SpółdzMieszkU, dodany przez art. 1 pkt 43 ustawy z 19.12.2002 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 240, poz. 2058; dalej jako: ZmSpółdzMieszkU02), która weszła w życie z dniem 15.1.2003 r., nie wprowadził nowego rozwiązania, zgodnie bowiem z ogólnymi regułami wykładni prawa, SpółdzMieszkU od początku miała zastosowanie również do spółdzielni znajdujących się w likwidacji lub w stanie upadłości, i to wprost, a nie tylko „odpowiednio”, jak błędnie stanowi art. 541ust. 13. |
Całość tworzy skomplikowaną mozaikę prawną, której bliższa charakterystyka nastąpi w dalszej części opracowania. Wstępnie jednak zostaną przedstawione podstawowe elementy owej mozaiki celem wyjaśnienia - w szczególności - podstaw upadłości spółdzielni mieszkaniowej oraz treści i trybu dokonywania czynności poprzedzających ogłoszenie upadłości.
Podstawy i tryb ogłoszenia upadłości spółdzielni (w tym spółdzielni mieszkaniowej)
Z przepisów art. 130 § 1 i 2 PrSpółdz wynika, zgodnie z ich literalnym brzmieniem, że kryterium ogłoszenia upadłości spółdzielni jest stan jej „niewypłacalności”, który zachodzi wtedy, gdy „według sprawozdania finansowego spółdzielni ogólna wartość jej aktywów nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich zobowiązań” (definicja ta odpowiada podstawie sformułowanej w treści art. 11 ust. 2 PrUpadNapr). Nie jest to jednak jedyna podstawa ogłoszenia upadłości spółdzielni, uznać bowiem należy, że „niewykonanie wymagalnych zobowiązań”, w rozumieniu przyjętym w przepisach art. 10 i art. 11 ust. 1 PrUpadNapr, jest podstawową i powszechną (tj. obowiązującą w stosunku do wszystkich kategorii przedsiębiorców) przesłanką ogłoszenia upadłości.
| Stanowisko to, niejednolicie poprzednio oceniane w literaturze przedmiotu, znalazło najpełniejszy wyraz w postanowieniu SN z 4.12.1998 r., III CKN 398/984, którego teza brzmi: „Podstawę ogłoszenia upadłości spółdzielni - także mieszkaniowej - może stanowić zarówno nadwyżka pasywów nad aktywami (art. 1 § 2 PrUp w zw. z art. 130 i nast. PrSpółdz), jak i fakt trwałego zaprzestania płacenia długów (art. 1 § 1 w zw. z art. 2 PrUp)”. Teza ta nie straciła swej aktualności, z zastrzeżeniem, że „trwałe zaprzestanie płacenia długów” należy zastąpić obecnie pojęciem „niewykonanie wymagalnych zobowiązań”. |
Jeżeli ze sprawozdania finansowego wynika stan niewypłacalności spółdzielni, obowiązana jest ona zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości (art. 21 ust. 1 i 2 PrUpadNapr), chyba że walne zgromadzenie, obradujące nad kwestią dalszego istnienia spółdzielni, wskazuje środki umożliwiające wyjście z tego stanu. Jest rzeczą oczywistą, że muszą to być środki realnie zapewniające spłacenie zobowiązań. Ustawa nie precyzuje, jakie środki mogą zlikwidować stan niewypłacalności. W praktyce najczęściej będzie wchodziło w rachubę zwiększenie funduszu udziałowego przez podwyższenie liczby udziałów, jakie każdy członek obowiązany jest zadeklarować, przy czym te dodatkowe udziały powinny stanowić taką kwotę, aby suma aktywów wystarczała na pokrycie zobowiązań. Udziały powinny być natychmiast płatne (por. art. 90 § 2 PrSpółdz). Do wyjścia ze stanu niewypłacalności może jednak wystarczyć - w pewnych przypadkach - tylko wcześniejsze wpłacenie udziałów niż to przewiduje statut, zaciągnięcie pożyczek u członków spółdzielni, sprzedaż części majątku spółdzielni, zlikwidowanie agend spółdzielni przynoszących straty itp.
„Upadłość spółdzielni nie może być ogłoszona, dopóki nie zostanie zwołane walne zgromadzenie spółdzielni celem powzięcia uchwał, przewidzianych w art. 86 ustawy z 29.10.1920 r. o spółdzielniach”5. Orzeczenie to zachowało swój walor pod rządem obecnie obowiązujących przepisów, z zastrzeżeniem, że chodzi o podstawę upadłości w postaci „niewypłacalności”.
Walne zgromadzenie może powziąć tylko jedną z dwóch następujących decyzji:
a) uchwałę o dalszym istnieniu spółdzielni,
b) uchwałę o postawieniu spółdzielni w stan upadłości (nie mogłoby ono jednak powziąć uchwały odalszym istnieniu niewypłacalnej spółdzielni, bez wskazania środków zmierzających do zapobieżenia temu stanowi rzeczy).
W razie powzięcia przez walne zgromadzenie drugiej z tych uchwał, zarząd zobowiązany jest „niezwłocznie” zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości spółdzielni. Należy uznać, że obowiązek ten zostanie spełniony, jeśli [...]