Abstrakt
Ustawy ubezpieczeniowe uchwalone w dniu 22.5.2003 r. stanowiły jedną z najbardziej oczekiwanych regulacji rynku finansowego ostatnich lat, w szczególności po zgłoszeniu prezydenckiego veta do ustaw uchwalonych w roku 2001. Ostatecznie nie przygotowano odrębnej ustawy o umowie ubezpieczenia, która mogłaby porządkować rozproszone dotychczas przepisy i precyzować kwestie niejasne bądź sporne w doktrynie i orzecznictwie sądowym1. Ustawodawca nie zrezygnował z wielości źródeł prawa w zakresie umowy ubezpieczenia, mnożąc je dodatkowo poprzez wyodrębnienie do osobnej ustawy przepisów o umowie ubezpieczenia obowiązkowego. Natomiast zakładom ubezpieczeń prowadzącym działalność w zakresie ubezpieczeń działu I załącznika do ustawy (ubezpieczenia na życie), ustawodawca zgotował niełatwe zadanie pogodzenia norm ochronnych w stosunku do ubezpieczonych, z obowiązkiem uregulowania w umowie ubezpieczenia kwestii techniczno-aktuarialnych. W niniejszym opracowaniu zostanie przedstawiony zarys nowych regulacji dotyczących umowy ubezpieczenia, ze szczególnym uwzględnieniem zmian wynikających z ustawy z 22.5.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz. 1151; dalej jako: UbezpU), mających wpływ na jej zawarcie i wykonanie.
Miejsce regulacji
Zasadniczym źródłem nowych, bądź zmienionych regulacji w zakresie umowy ubezpieczenia jest UbezpU. W tym względzie należy rozróżnić przepisy, które umiejscowione są w samej ustawie (od art. 12 aż do art. 26 UbezpU), od tych, które co prawda są przez nią wprowadzone, lecz powodują zmiany w Kodeksie cywilnym2. W tym względzie natomiast uwagę należy zwrócić na przepisy o samej umowie ubezpieczenia (zmian dokonano w art. 807, 812, 817, 822, 824 KC), a także przepisy o zawieraniu umów za pomocą wzorców umownych w myśl art. 384 KC i następnych (dodany został art. 384 § 5 KC). Kolejnym źródłem regulacji o umowie ubezpieczenia będą przepisy ustawy z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152; dalej jako: UbezpObowU). Ustawa ta reguluje m.in. zasady zawierania i wykonywania umów ubezpieczenia obowiązkowego wskazanych. Tak więc, od 1.1.2004 r., nadal trzeba sięgać równolegle do co najmniej dwóch źródeł regulujących umowę ubezpieczenia i wynikający z niej stosunek ubezpieczenia*.
Jak się wydaje, po dokonaniu analizy zależności pomiędzy wynikającymi z tych źródeł przepisami, stosowanie ich w praktyce nie będzie łatwym zadaniem. W związku z tym rodzi się pytanie czy przepisy te spełnią funkcję, dla której zostały uchwalone.
* W zakresie ubezpieczeń dobrowolnych ustawa o działalności ubezpieczeniowej, a w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych UbezpU, UbezpObowU i kodeks cywilny. Nie będą miały równoległego zastosowania przepisy UbezpU i UbezpObowU (w zakresie regulującym stosunek ubezpieczenia), z tego względu, iż ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych pokrywa się, w zakresie regulacji wspólnych instytucji, z ustawą o działalności ubezpieczeniowej, a ponadto, odsyła w art. 22 jedynie do Kodeksu cywilnego, chyba że stosowanie ich wyniknie z zastosowania norm kolizyjnych. |
Zakres regulacji
1. Kodeks cywilny
UbezpU w art. 233 wprowadza zmiany do przepisów Kodeksu cywilnego regulujących umowę ubezpieczenia, w szczególności w taki sposób, iż przenosi część postanowień znajdujących się w dotychczas obowiązującej ustawie o działalności ubezpieczeniowej3do KC. Zmianie podlegać będą m.in. przepisy art. 807 KC dotyczącego umów ubezpieczenia z elementem zagranicznym, art. 812 KC dotyczącego ogólnych warunków ubezpieczenia, art. 817 KC w zakresie terminu spełniania roszczeń przez ubezpieczyciela, art. 822 KC rozszerzającego zakres ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, a także art. 824 KC dotyczącego sumy ubezpieczenia i wysokości odszkodowania przysługującego na podstawie umowy ubezpieczenia.
Ogólne warunki ubezpieczenia
W aspekcie przepisów regulujących ogólne warunki ubezpieczenia istotna jest zmiana art. 812 KC, który dotychczas był przepisem martwym z tego względu, iż zgodnie z regułami kolizyjnymi, zamiast niego obowiązywał [...]