Abstrakt
Zwolnienie od opłat, o którym mowa w § 2 ust 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 30.6.1998 r. w sprawie określenia ulgowych stawek opłat sądowych oraz zwolnień od tych opłat w sprawach o zabezpieczenie należności z tytułu udzielanych przez banki kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń (Dz.U. Nr 87, poz. 554) obejmuje również zwolnienie od opłaty sądowej od wniosku o wpis hipoteki ustanowionej w celu zabezpieczenia należności z tytułu kredytu udzielonego na budownictwo mieszkaniowe z przeznaczeniem na refinansowanie (spłatę) kredytu mieszkaniowego udzielonego przez inny bank oraz na remont budynku mieszkalnego.
Uchwała SN z 16.1.2004 r., III CZP 106/03, MoP Nr 24/2004, s. 1140
Zagadnienie będące przedmiotem glosowanej uchwały odgrywa istotną rolę z punktu widzenia osób zainteresowanych kredytami mieszkaniowymi, wobec czego jego społeczny wymiar jest oczywisty. Jurydyczne znaczenie wypowiedzi Sądu Najwyższego jest natomiast zdecydowanie mniejsze. Problematyka, której dotyczy przedmiotowa uchwała ma bowiem marginalny wymiar i nie budzi zainteresowania w doktrynie procesu cywilnego. Również dorobek orzecznictwa jest w tej materii skromny.
Istnieje jednak ważny powód uzasadniający opatrzenie uchwały komentarzem. Wyrażone w niej zapatrywanie jest bowiem kontrowersyjne, zaś uzasadnienie rodzi uwagi krytyczne. Ponadto Sąd Najwyższy, wbrew twierdzeniu wyrażonemu w motywach orzeczenia, odstąpił od utrwalonej linii orzeczniczej.
Dalsze impulsy do opracowania glosy wynikały z konieczności zwrócenia uwagi na naruszenie przez Ministra Sprawiedliwości wydającego rozporządzenie podstawowych zasady prawidłowej legislacji oraz potrzeby zgłoszenia postulatów de lege ferenda.
Sąd Najwyższy sformułował pogląd zawarty w tezie glosowanej uchwały odpowiadając na pytanie sądu rozpoznającego zażalenie na zarządzenie przewodniczącego wzywające wnioskodawcę do uiszczenia opłaty od wniosku o wpis do księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu udzielonego przez bank na remont budynku oraz refinansowanie wcześniej udzielonego na ten cel kredytu. Sąd odwoławczy powziął wątpliwość dotyczącą wykładni § 2 ust. 1 rozporządzenia MS z 30.6.1998 r.1. Zgodnie z tym przepisem, nie pobiera się opłaty sądowej od wniosku o wpis hipoteki ustanowionej na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy w celu zabezpieczenia należności z tytułu udzielonego kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia przeznaczonych na budownictwo mieszkaniowe lub działalność związaną z produkcją rolną.
Jak podkreślił sąd odwoławczy, literalna wykładnia § 2 ust. 1 UlgZabezpR prowadzi do wniosku, że zwolnienie o jakim w nim mowa, przysługuje jeżeli hipoteka zabezpiecza kredyt wyłącznie na cele „budownictwa mieszkaniowego”, wobec czego wykluczone jest zwolnienie od opłaty wniosku o wpis hipoteki na zabezpieczenia kredytu udzielonego na remont lub refinansowanie kredytu mieszkaniowego. Sąd ten zauważył, że przepisy UlgZabezpR stanowią uregulowanie szczególne w stosunku do podstawowego w tej materii rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17.12.1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych2, co nakazuje [...]