Abstrakt

Autor w niniejszym artykule przedstawia aspekty działalności agenta i brokera jako przedsiębiorców w świetle przepisów ustaw: o pośrednictwie ubezpieczeniowym, działalności ubezpieczeniowej oraz ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i Kodeksu cywilnego.

Uwagi wprowadzające

Różnego rodzaju czynności faktyczne i prawne związane z zawarciem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia (czynności ubezpieczeniowe) realizowane są przede wszystkim przez zakłady ubezpieczeń, lecz bardzo często podejmowane są także przez pośredników ubezpieczeniowych: agentów i brokerów.

W dotychczasowym stanie prawnym, na gruncie ustawy o działalności ubezpieczeniowej¹ nie określano wprost działalności w zakresie ubezpieczeń, w tym także pośrednictwa ubezpieczeniowego jako działalności gospodarczej. Natomiast ostatnio obowiązujące brzmienie przepisu (art. 37 e)² dotyczące pozycji agenta ubezpieczeniowego charakteryzowało go jako przedsiębiorcę, a zarazem osobę upoważnioną przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz tego zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów³. Z kolei, broker ubezpieczeniowy określony był jako podmiot posiadający zezwolenie na prowadzenie działalności brokerskiej (art. 37h) polegającej na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego (art. 37g). W definicji brokera nie wskazano, że podmiot ten jest przedsiębiorcą, choć dalej (art. 37 ust. 3 pkt 1) użyto określenia „przedsiębiorca” w odniesieniu do tego, kto składa wniosek o udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności brokerskiej⁴.

Nowa ustawa z 22.5.2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym⁵ (dalej jako: PośrUbezpU) wskazuje wyraźnie w art. 5 na okoliczność, że pośrednictwo to jest działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej⁶. Konsekwencją tego powinno być - jak można sądzić - zaszeregowanie pośredników ubezpieczeniowych: agentów i brokerów do kategorii podmiotów tej działalności, a więc przedsiębiorców. Tymczasem jednak tylko agenta ubezpieczeniowego określa się mianem przedsiębiorcy (art. 7), natomiast w odniesieniu do brokera wskazuje się, że jest nim osoba fizyczna albo prawna posiadająca zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej i wpisana do rejestru brokerów ubezpieczeniowych (art. 20).

Pomimo różnych definicji agenta i brokera, a także rozłożenia akcentów co do poszczególnych cech prawnych określających te dwie odmiany pośrednictwa wydaje się, że uprawnione jest - jak wyżej wskazano - uznanie, że zarówno agent ubezpieczeniowy, jak i broker są przedsiębiorcami. Model prawny przedsiębiorcy określony został przede wszystkim SwobodaGospU oraz po części ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym. Pierwsza z nich zwraca uwagę na okoliczność głównie o charakterze przedmiotowym wskazując, że przedsiębiorcą jest ten, kto podejmuje i prowadzi działalność gospodarczą i czyni to w sposób zorganizowany i ciągły, w celu zarobkowym i we własnym imieniu. Jednocześnie ustawa ta wskazuje, że podjęcie działalności gospodarczej [...]