Abstrakt

Autor w niniejszym artykule przedstawia przesłanki odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. za złożenie nieprawdziwych oświadczeń dotyczących wniesienia przez wspólników wkładów na kapitał zakładowy na podstawie art. 291 KSH.

Przesłanki odpowiedzialności

Zgodnie z art. 291 KSH, jeżeli członkowie zarządu umyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane w oświadczeniu o wniesieniu przez wszystkich wspólników wkładów na pokrycie kapitału zakładowego, o którym mowa w art. 167 § 1 pkt 2 lub art. 262 § 2 pkt 3, odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez 3 lata od dnia zarejestrowania spółki lub zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego.

Podanie fałszywych danych

Artykuł 291 KSH określa sankcję dla członków zarządu spółki z o.o. za złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia określonego w art. 167 § 1 pkt 2 lub art. 262 § 2 pkt 3 KSH. Przepisy te nakładają na wszystkich członków zarządu obowiązek złożenia oświadczenia, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione. Obowiązek ten powstaje przy zgłaszaniu nowozawiązanej spółki do sądu rejestrowego oraz przy zgłaszaniu do rejestru faktu podwyższenia kapitału zakładowego spółki. Oświadczenie to ma potwierdzać akt wniesienia wkładów na tworzony lub podwyższony kapitał zakładowy spółki. Obowiązek złożenia stosownych oświadczeń przez członków zarządu dotyczy także sytuacji podniesienia kapitału zakładowego dokonywanego bez zmiany umowy spółki (art. 257 § 1 KSH). Nie dotyczy natomiast podwyższenia kapitału ze środków własnych spółki (art. 260 KSH).

Obowiązujące przepisy Kodeksu spółek handlowych wymagają by w oświadczeniach, o których mowa w art. 291 KSH członkowie zarządu wskazali, że wszystkie wkłady zostały w całości wniesione². Taka regulacja związana jest z wprowadzeniem konstrukcji spółki w organizacji, która jeszcze przed rejestracją, pomimo iż nie dysponuje osobowością prawną, to może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania (art. 11 KSH). Wkłady na kapitał zakładowy już w chwili ich „wniesienia” przez wspólników stają się zatem składnikami majątku spółki (w organizacji), a z chwilą rejestracji takiej spółki przechodzą na spółkę docelową (art. 12 KSH)³. Wprowadzenie odpowiedzialności za podanie fałszywych danych o pokryciu kapitału zakładowego spółki ma na celu zapewnienie zebrania tego kapitału w wymaganej wysokości⁴. Dlatego też nie czyni zadość obowiązkom określonym w ww. przepisach złożenie przez członków zarządu oświadczeń, że wkłady zostały przeniesione na spółkę np. pod warunkiem zawieszającym, który jeszcze nie nastąpił (np. że spółka zostanie zarejestrowana) lub z zastrzeżeniem terminu, który jeszcze nie nadszedł, czy też oświadczeń, z których wynika, że z jakichkolwiek innych powodów nie nastąpił jeszcze skutek rozporządzający oświadczeń wspólników o przeniesieniu własności wkładu na spółkę⁵.

Przepis art. 291 KSH stanowi jeden z elementów ochrony kapitału zakładowego spółki, jako pierwotnego majątku spółki będącego podstawą zabezpieczenia praw wierzycieli oraz rękojmią spłaty udzielanych spółce kredytów. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jako spółka kapitałowa musi już na początku swego istnienia posiadać majątek wyodrębniony z majątków jej wspólników. Celem tworzenia spółki kapitałowej, jako takiej, jest bowiem właśnie zgromadzenie, i to już w chwili jej powstania, kapitału dla uruchomienia planowanej działalności. Z tych względów przepisy Kodeksu spółek handlowych, pomimo że nie określają technicznego sposobu dokonania wpłat kapitału, to wymagają w sposób bezwzględny, aby zarówno przed powstaniem docelowej spółki z o.o., jak też przed zmianą umowy spółki dotyczącą podwyższenia kapitału zakładowego (następującą z chwilą rejestracji), odpowiednia deklarowana wartość kapitału zakładowego została rzeczywiście na spółkę przeniesiona. Nie wystarcza zatem sam fakt posiadania przez udziałowców spółki odpowiednich środków odpowiadających deklarowanej wysokości kapitału zakładowego, lecz konieczne jest dokonanie rzeczywistego przeniesienia na majątek spółki kwot pieniężnych lub własności rzeczy odpowiadających wartością ustanowionemu kapitałowi zakładowemu⁶. Obowiązek taki wynika z istoty kapitału zakładowego spółki z o.o., który stanowi podstawę zabezpieczenia praw jej wierzycieli oraz rękojmię spłaty udzielanych spółce kredytów⁷.

Wykonanie obowiązku przeniesienia na własność spółki majątku tworzącego jej kapitał zakładowy determinuje samo powstanie tego kapitału, od którego z kolei zależy zabezpieczenie majątkowych interesów wierzycieli spółki. Aby zatem zabezpieczenie powyższe było realne i spełniało swój cel, obowiązujące przepisy konstruują rygorystyczne obowiązki związane z powstaniem i ochroną kapitału spółki oraz zasady odpowiedzialności za naruszenie tych obowiązków. Wagę tych regulacji podkreśla fakt, że przepisy te mają charakter ius cogens i nie mogą być wyłączone, ani ograniczone przez postanowienia umowy spółki, ani uchwałę wspólników.

Realizacja funkcji ochronnej kapitału zakładowego spółki wymaga, aby wpłaty te zostały rzeczywiście dokonane, a oświadczenia członków zarządu były zgodne z prawdą. Pokrycie udziału wspólnika w spółce i realne powstanie jej kapitału zakładowego następuje bowiem dopiero z chwilą wniesienia wkładów. Samo zobowiązanie wspólnika do świadczenia w przyszłości określonej rzeczy, czy też prawa na rzecz powstałej spółki z o.o. nie stanowi natomiast pokrycia udziału w tej spółce⁸. Samo przysługujące spółce wobec jej wspólników roszczenie o wniesienie wkładów zadeklarowanych w umowie spółki lub określonych w uchwale o podwyższeniu kapitału zakładowego nie realizuje bowiem gwarancyjnej funkcji kapitału zakładowego i dla wierzycieli spółki ma znaczenie drugorzędne w porównaniu z rzeczywistym dysponowaniem wkładami przez spółkę.

Sankcja określona w art. 291 KSH koresponduje nie tylko z obowiązkami złożenia przez członków zarządu oświadczeń, o których mowa w art. 167 i 262 KSH, lecz nawiązuje także do [...]