Abstrakt

W obecnych czasach, pomimo rzeczywistego funkcjonowania reguł demokracji i wolnego rynku, zauważalne jest zjawisko coraz głębszego wielopłaszczyznowego związania się sfery życia prywatnego obywateli ze sferą publiczną (działalnością organów państwowych i samorządu terytorialnego). W tej sytuacji, prawidłowa praca funkcjonariuszy publicznych stanowi bezpośredni warunek faktycznego korzystania przez obywateli ze swoich uprawnień publicznych oraz prywatnych. Wyżej wskazanemu zjawisku towarzyszy jednocześnie pogłębiający się kryzys zaufania społeczeństwa do instytucji publicznych. W związku z tym, niezwykle ważne jest wskazanie, iż funkcjonariusze publiczni, którzy nieprawidłowo realizują swoje powinności ze szkodą dla obywateli lub interesu publicznego, popełniają przestępstwo i podlegają odpowiedzialności karnej. Nie tylko więc nie mogą oni czuć się bezkarnie w związku z naruszeniem swoich obowiązków lub uprawnień, lecz muszą w swojej pracy uwzględniać fakt, iż takie ich zachowanie może być uznane za przestępstwo z art. 231 KK. Warto przy tym podkreślić, iż czyny zabronione, wskazane w tym przepisie karnym, obejmują nie tylko zachowanie zamierzone, lecz także nieostrożne. W praktyce, najczęstszym powodem naruszenia przez funkcjonariusza publicznego swoich uprawnień i obowiązków wydaje się być błędna decyzja funkcjonariusza publicznego. W niniejszym opracowaniu dokonano analizy tej ostatniej kwestii, próbując udzielić odpowiedzi na pytanie, czy taka błędna decyzja może stanowić podstawę odpowiedzialności karnej osoby pełniącej funkcje publiczne.

Wprowadzenie

Zgodnie z przepisem art. 115 § 13 KK, funkcjonariuszem publicznym jest: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, poseł, w tym również poseł do Parlamentu Europejskiego¹, senator, radny, sędzia, ławnik, prokurator, notariusz, komornik, kurator sądowy², osoba orzekająca w sprawach o wykroczenia lub w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy, osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych, osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej, funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej, osoba pełniąca czynną służbę wojskową. kodeks karny wymienia więc wyczerpująco aż 23 rodzaje funkcji, których sprawowanie związane jest ze statusem funkcjonariusza publicznego. Każdy funkcjonariusz publiczny pełni funkcję publiczną, przy czym nie każda osoba pełniąca funkcję publiczną jest funkcjonariuszem publicznym³. Należy podkreślić, iż funkcje sprawowane przez ww. osoby są najbardziej doniosłe dla funkcjonowania państwa, a osoby je sprawujące mają rzeczywisty i istotny wpływ na życie każdego obywatela; w bezpośredni sposób kształtują one bowiem uprawnienia i obowiązki każdego z nas. Z tego też względu, czynności funkcjonariusza publicznego podlegają szczególnemu reżimowi prawnemu, w tym również w zakresie karnoprawnym. Z jednej strony, funkcjonariusz publiczny, a właściwie wykonywanie przez niego swojej funkcji chronione jest przez odrębne przepisy Kodeksu karnego, umieszczone w Rozdziale XXIX, obejmującym przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego. Chodzi tutaj przede wszystkim o przestępstwa: naruszenia nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego (art. 222 KK), czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego (art. 223 KK) oraz znieważenia funkcjonariusza publicznego (art. 226 KK). Z drugiej zaś strony, działalność każdego funkcjonariusza publicznego, związana z nadużyciem swojej funkcji, podlega odpowiedzialności karnej na podstawie przepisów art. 231 KK (przestępstwo nadużycia swojej funkcji przez funkcjonariusza publicznego).

Nadużycie funkcji przez funkcjonariusza publicznego

Przepisy art. 231 KK określają typ podstawowy powołanego przestępstwa (§ 1), jego typ kwalifikowany z uwagi na szczególny cel sprawcy osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (§ 2), typ uprzywilejowany z uwagi na zachowanie nieumyślne sprawcy (§ 3), jak również zawierają wyłączenie z § 4, wskazujące na subsydiarność tego przepisu w sytuacji, gdy sprawca czynu z § 1 wypełnił swoim zachowaniem znamiona czynu z art. 228 (przestępstwa biernego łapownictwa). Na przestępstwo nadużycia swojej funkcji przez funkcjonariusza publicznego składają się dwa podstawowe elementy o charakterze przedmiotowym (związane z zachowaniem się sprawcy). Stanowią one jednocześnie [...]