Abstrakt
Dnia 1.9.2004 r. weszła w życie ustawa z 17.6.2004 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 162, poz. 1692), której celem było uregulowanie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej. Nowela zawiera nową regulację prawną w obrębie art. 417-421 Kodeksu cywilnego. Zawarte w nowelizacji zmiany wynikają m.in. z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 4.12.2001 r. (SK 18/00).
Uwagi wprowadzające
Pogląd, że państwo ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem swych funkcji władczych (imperium), długo i opornie torował sobie drogę, zanim ostatecznie znalazł uznanie w ustawie z 15.11.1956 r. o odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych (Dz.U. Nr 54, poz. 243). Uchwalenie tej ustawy było ważnym wydarzeniem w dziejach rozwoju systemu ochrony praw obywateli. Zdecydowane w tym względzie postulaty prawników polskich mogły zostać zrealizowane dzięki dokonanym w październiku 1956 r. przemianom politycznym liberalizującym reżim stalinowski. Ustawa ta została uchylona wraz z wejściem w życie Kodeksu cywilnego, a jej treść znalazła się w art. 417-421 KC. Ze względu jednak na nowe usytuowanie wspomnianych przepisów, ich treść wywołała poważne wątpliwości. Zostały one rozstrzygnięte w wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej z 15.11.1971 r. (OSNC 1971, poz. 59), które były powszechnie respektowane przez judykaturę i aprobowane przez naukę. Regulacje odpowiedzialności Skarbu Państwa uzupełniono przepisami art. 4201 KC i 4202 KC (por. ustawę z 23.8.1996 r., Dz.U. Nr 114, poz. 542, ze zm.), dotyczącymi odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego i to na takich samych zasadach, jakie odnosiły się do odpowiedzialności Skarbu Państwa.
Istotne zmiany w tej szczególnej regulacji prawnej wprowadziła Konstytucja RP z 1997 r., stanowiąc w art. 77 ust. 1, że: „Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej”. W świetle tego przepisu powstała wątpliwość, czy kodeksowa regulacja odpowiedzialności Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego jest zgodna z Konstytucją. Kwestię tę rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 4.12.2001 r. (SK 18/00, OTK ZU Nr 8/2001, poz. 256) uznając, że art. 418 KC jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji, natomiast art. 417 KC jest zgodny z Konstytucją, ale przy częściowo odmiennym jego rozumieniu od dotychczas przyjmowanego. Wspomniany wyrok TK odnosi się wszakże do zdarzeń [...]