Abstrakt

Należyte funkcjonowanie gospodarki rynkowej wymaga istnienia mechanizmów prawnych, które mogłyby skutecznie chronić interesy poszczególnych kategorii uczestników rynku. Wśród tychże uczestników na szczególną uwagę zasługują konsumenci, jako grupa zdecydowanie słabsza i upośledzona w stosunku do przedsiębiorców. Polski porządek prawny zawiera cały szereg instrumentów o charakterze cywilnoprawnym, które zapewniają ochronę indywidualnym interesom i prawom konsumentów. Dotychczas brakowało natomiast instytucji prawnych będących w stanie efektywnie chronić interesy zbiorowe konsumentów. Dopiero nowelizacja ustawy z 15.12.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów¹ (dalej jako: OchrKonkurU) dokonana ustawą z 5.7.2002 r.² spowodowała dodanie do niej nowego działu IIIa, noszącego tytuł „Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów”. Wspomniana nowelizacja została podyktowana koniecznością dostosowania polskiego prawa do prawa wspólnotowego, w którym ochronę grupowych interesów konsumentów zagwarantowano już kilka lat temu³. Należy sądzić, że odtąd ochrona interesów konsumentów wyspecyfikowana w art. 1 ust. 1 OchrKonkurU jako jeden z celów tej ustawy - a traktowana dotąd jako cel podrzędny względem nadrzędnego celu ochrony konkurencji⁴ - stanie się celem mającym tę samą rangę i znaczenie, co cel ochrony konkurencji.

Pojęcie konsumenta

Zgodnie z art. 4 pkt 11 OchrKonkurU konsumentem jest „osoba, która zawiera umowę z przedsiębiorcą w celu bezpośrednio niezwiązanym z działalnością gospodarczą”. Ta ustawowa definicja zawiera w sobie cztery elementy⁵. Po pierwsze, o pojęciu konsumenta możemy mówić dopiero na tle konkretnego stosunku umownego. Oznacza to, że dana osoba w pewnym stosunku umownym może być uznawana za konsumenta, natomiast w ramach innego stosunku przymiot ten nie będzie jej przysługiwał. Po drugie, w ramach stosunku, o którym mowa, musi występować określony układ kontrahentów (tzn. przedsiębiorca - konsument), którzy pełnią zupełnie odmienne role rynkowe. Po trzecie, jeden z kontrahentów zawierając daną umowę powinien kierować się celem innym niż związanym z działalnością gospodarczą, przy czym, po czwarte, cel ten nie może być związany z działalnością gospodarczą „bezpośrednio”. W rezultacie wszelkie cele związane z działalnością gospodarczą jedynie „pośrednio” (tzn. mające względem działalności gospodarczej charakter wyłącznie pomocniczy lub akcesoryjny) mogą być przez konsumenta urzeczywistniane w ramach umowy z przedsiębiorcą i nie powodują utraty przez niego statusu konsumenta⁶.

Podmioty naruszające zbiorowe interesy konsumentów

Zdefiniowanie pojęcia konsumenta, czyli określenie kręgu podmiotów, którym udziela ochrony OchrKonkurU umożliwia teraz zajęcie się kwestią przedmiotu tej ochrony. Przedmiotem tej gwarantowanej przez ustawodawcę ochrony są mianowicie zbiorowe interesy konsumentów. Trzeba przy tym zauważyć, że [...]