Abstrakt

W poprzednim numerze MoP opublikowaliśmy pierwszą część artykułu dr. Jana Turka, dotyczącego procesowych uchybień dowodowych sądu. W drugiej części opracowania omówiona zostanie problematyka usuwania skutków uchybień dowodowych sądu. I tak w pierwszej kolejności Autor poruszył - istotne w tym przypadku - zagadnienie powtórzenia i uzupełnienia czynności dowodowej. Następnie omówiona została kwestia odwołania czynności procesowych, a także zaskarżenia orzeczenia stanowczego w sprawie. Ponadto, w końcowej części opracowania podjęta została problematyka nieważności postępowania i (lub) orzeczenia.

Usunięcie skutków uchybień dowodowych sądu

Czynności dowodowe sądu nie zawsze czynią zadość tym wymogom, jakie stawia im prawo. Obok, w większości, prawidłowych czynności można spotkać się w procesie z wypaczeniem poszczególnych czynności dowodowych. Czynność dowodowa niespełniająca w pełni wymagań przepisanych przez prawo może nie wywoływać żadnych ujemnych skutków procesowych, ale może wywoływać inne skutki niż ta sama czynność prawidłowo dokonana, a przede wszystkim niekorzystne dla strony, która inicjowała jej dokonanie. Wypaczenie czynności dowodowej pociąga za sobą stratę ekonomiczną, a także podważa zaufanie do sądu orzekającego i dlatego należy dążyć do tego, aby czynności dowodowe sądu dokonane choćby w sposób nieprawidłowy nie szły na marne, lecz by mogły ulec odpowiedniej sanacji dla równorzędnego traktowania ich z czynnościami dowodowymi prawidłowo dokonanymi¹.

Stwierdzenie istnienia uchybień dowodowych sądu niezależnie od ich wpływu na wynik rozpoznawanej sprawy powinno stanowić podstawę do podjęcia przez sąd orzekający dopuszczalnych prawem czynności, w celu ich wyeliminowania z danej sprawy. Sąd ten powinien zachować się w ten sposób, jeżeli powziął wiadomość o zaistnieniu uchybień dowodowych z urzędu w związku z tokiem rozpoznania sprawy, czy też w wyniku zwrócenia uwagi w trybie nadzoru sądowego, a przede wszystkim w wyniku stosownej inicjatywy procesowej stron. Strony i uczestnicy postępowania są uprawnione, a nawet zobowiązane, ze względu na interes społeczny, zwracać uwagę sądowi orzekającemu na zaszłe wszelkiego rodzaju uchybienia procesowe, celem umożliwienia ich usunięcia². Zwrócenie uwagi na zaistniałe uchybienia dowodowe sądu powinno nastąpić bez nieuzasadnionej zwłoki, chociażby z uwagi na treść art. 162 KPC.

1. Powtórzenie czynności dowodowej

Naturalnym sposobem usunięcia skutków wynikających z uchybień dowodowych jest powtórzenie czynności dowodowej dotkniętej tym uchybieniem. Nie zawsze jednak będzie to możliwe, gdyż cały szereg tych czynności musi być dokonany w oznaczonym terminie i miejscu.

W zasadzie możliwe jest powtórzenie bądź uzupełnienie czynności dowodowych związanych z dopuszczeniem dowodu bądź przeprowadzeniem dowodu w ramach postępowania przed sądem orzekającym do czasu zamknięcia rozprawy (art. 224 § 1 zd. 1 KPC). Zamknięcie rozprawy kończy w zasadzie fazę rozpoznawczą postępowania przed wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia i następuje wtedy, gdy sprawa - po przeprowadzeniu postępowania dowodowego - została już dostatecznie wyjaśniona³. Zamknięcie rozprawy ogłasza przewodniczący, ale ocena czy sprawa jest już dostatecznie wyjaśniona, należy do sądu orzekającego. Ocena ta powinna być dokonana z uwzględnieniem zasad procesowych⁴, a przede wszystkim pełnej możliwości korzystania przez strony z ich uprawnień procesowych przy przedstawianiu okoliczności sprawy⁵. Sąd, zamykając rozprawę, może jeszcze wydać postanowienie o przeprowadzeniu dowodu przez wyznaczonego sędziego lub przez sąd wezwany albo gdy [...]