Abstrakt

Ustawa spółdzielniach mieszkaniowych z 15.12.2000 r. (Dz.U. z 2001 r. Nr 4, poz. 27 ze zm.; dalej jako: SpMieszkU) reguluje w kilku przepisach kwestie związane z członkostwem w spółdzielni mieszkaniowej (są to przede wszystkim art. 3, art. 16 ust. 2, art. 17¹ ust. 5 i 6, art. 17¹⁸ ust. 2, art. 23). Poza nimi obowiązują nadal dotychczasowe przepisy ustawy - Prawo spółdzielcze z 16.9.1982 r. (t. jedn.: Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.; dalej jako: PrSpółdz), w stosunku do których przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych stanowią lex specialis. Obydwie regulacje nie zawsze są spójne, na co dodatkowo miało wpływ uchylenie przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 29.6.2001 r. (K. 23/00, Dz.U. Nr 69, poz. 724) art. 215 § 1 PrSpółdz, statuującego zasadę jednopodmiotowości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (w stosunku do spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego rozwiązanie takie przejęła ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych). Jasności stanu prawnego w tym zakresie nie sprzyja także brak nowej ustawy, która zastąpiłaby obowiązujące Prawo spółdzielcze, nieprzystające do zmienionej sytuacji społeczno-gospodarczej w Polsce¹. Autor omawia niektóre, wybrane kwestie związane z członkostwem w spółdzielni mieszkaniowej na gruncie wspomnianych dwu ustaw - o spółdzielniach mieszkaniowych i Prawa spółdzielczego. W artykule uwzględnione zostały także zmiany do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wprowadzone przez ustawę z 19.12.2002 r. (Dz.U. Nr 240, poz. 2058), która jednocześnie uchyliła przepisy o spółdzielniach mieszkaniowych zawarte w Prawie spółdzielczym.

Związanie spółdzielczych praw do lokali lub domu jednorodzinnego z członkostwem w spółdzielni mieszkaniowej

1. Wprowadzenie

Do czasu uchwalenia ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w prawie spółdzielczym obowiązywała zasada związania spółdzielczego prawa do lokalu lub domu jednorodzinnego ze stosunkiem członkostwa. Oznaczała ona, że uzyskanie od spółdzielni przydziału prawa do lokalu lub domu jednorodzinnego albo jego nabycie uzależnione było od członkostwa w spółdzielni. Wyjątki od tej zasady nie były liczne i miały - przynajmniej do czasu nowelizacji art. 228 PrSpółdz przez ustawę z 21.10.1999 r. (Dz.U. Nr 99, poz. 1151) - charakter przejściowy. Działanie zasady związania spółdzielczego prawa do lokalu lub domu jednorodzinnego ze stosunkiem członkostwa było jednak jednokierunkowe. Zbycie prawa do lokalu lub domu jednorodzinnego nie prowadziło bowiem do ustania stosunku członkostwa².

W powszechnym odczuciu to jednak nie stosunek prawny wynikający z członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej, lecz spółdzielcze prawo do lokalu lub do domu jednorodzinnego uważane było za prawo dominujące. To właśnie spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego (w tym garażu) i prawo do domu jednorodzinnego (po zamieszkaniu w nim przez członka³) były (i mogą być nadal) przedmiotem obrotu, natomiast uzyskanie przez nabywcę członkostwa w spółdzielni było (i jest) postrzegane jedynie jako konieczna przesłanka skutecznego nabycia tych praw (por. art. 17² ust. 2 SpMieszkU i uchylony art. 223 § 2 PrSpółdz).

Przepis art. 17² ust. 2 SpMieszkU został dodany przez nowelę z 19.12.2002 r. Nowe przepisy o spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu (Rozdz. 2¹ SpMieszkU) należy stosować także do istniejących w dniu wejścia w życie noweli, tj. 15.1.2003 r., spółdzielczych praw do lokalu użytkowego i prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. Wprawdzie nowela co do [...]