Abstrakt

Ustawą z 24.5.2000 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego i ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji¹ z 1.7.2000 r. w polskiej procedurze cywilnej pojawiło się kolejne postępowanie odrębne - postępowanie uproszczone. W uzasadnieniu rządowego projektu ustawy nowelizującej podkreślano, iż wprowadzane zmiany mają na celu ograniczanie barier dostępu do sądu tudzież usprawnienie i uproszczenie postępowania w sprawach drobnych - przede wszystkim konsumenckich.

Uwagi wprowadzające

Ustawodawca zainspirowany bez wątpienia głosami przedstawicieli doktryny nie zdecydował się na zastrzeżenie wprost postępowania uproszczonego tylko do tego ostatniego z wymienionych rodzajów spraw. Zrodziło się więc oczywiste pytanie, czy to szczególne postępowanie odrębne może nakładać się na inne postępowania charakteryzujące się odrębnościami np. postępowanie w sprawach gospodarczych. Pozytywne wypowiedzi doktryny² w tym zakresie znalazły potwierdzenie w uchwale SN z 27.11.2001 r., III CZP 61/01³. W tezie tego orzeczenia, w punkcie pierwszym SN stwierdził, iż przepisy o postępowaniu uproszczonym stosuje się także w sprawach gospodarczych o roszczenia przewidziane w art. 505¹ KPC. Poniższe uwagi mają na celu wskazanie na implikacje powszechnie już uznawanej zasady płynącej z ekscerpowanej tezy.

Przesłanki zastosowania trybu uproszczonego

Zgodnie z art. 505¹ KPC postępowanie uproszczone znajduje zastosowanie w sprawach: po pierwsze o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 5000 zł., a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi lub gwarancji jakości, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty, po wtóre o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu. Sprawy gospodarcze w rozumieniu art. 479¹ mogą dotyczyć przede wszystkim pierwszej grupy przypadków, choć teoretycznie nie można wykluczyć, iż i druga klasa spraw znajdzie zastosowanie⁴. Warto podkreślić, iż ustawodawca posługuje się szeroką formułą „o roszczenia” a nie świadczenia. Wydaje się więc uzasadnione stanowisko, iż w ramach odrębnego uproszczonego postępowania gospodarczego można nie tylko wytoczyć powództwo o zasądzenie świadczenia, ale i ustalenie prawa lub stosunku prawnego ad exemplum ustalenia stosunku spółki, a wreszcie i powództwo o ukształtowanie prawa lub obowiązku prawnego - powództwo o zawarcie umowy przyrzeczonej⁵.

Formularze urzędowe

Przywołana wyżej uchwała SN zapadła na kanwie sprawy gospodarczej o roszczenie wynikające z umowy, w której Przewodniczący w Sądzie Rejonowym, Sądzie Gospodarczym dla Krakowa-Śródmieścia, zarządził zwrot pozwu wniesionego przez Hutę im. T.S. S.A., gdyż nie został on sporządzony na urzędowym formularzu. Zdaniem sądu, w sprawach gospodarczych mają zastosowanie także przepisy o postępowaniu uproszczonym, w związku z czym pozew w sprawie o wartości przedmiotu sporu wynoszącej niespełna 400 zł, wniesiony nie na wymaganym formularzu, podlega zwrotowi na podstawie art. 130¹ § 1 w zw. z art. 505² KPC. Pogląd ten wyrażony przez sąd, a potwierdzony przedmiotową uchwałą nadal nie stracił na swej aktualności, z tym wszakże zastrzeżeniem, że konieczne jest uwzględnienie wyroku⁶ Trybunału Konstytucyjnego z 12.3.2002 r.⁷. Wyrok ten mając charakter kompleksowy w zakresie stosowanych urzędowych formularzy uchylił jednocześnie art. 130¹ § 1 KPC, który bardzo rygorystycznie przewidywał, że „jeżeli pismo procesowe, które powinno być wniesione na urzędowym formularzu, nie zostało wniesione na takim formularzu, formularz został nieprawidłowo wypełniony albo nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania innych warunków formalnych, przewodniczący zwraca stronie pismo bez wzywania do jego poprawienia lub uzupełnienia. Sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty lub sprzeciw od nakazu zapłaty sąd odrzuca.” W uzasadnieniu do rozstrzygnięcia TK, który uznał ekscerpowany przepis za niekonstytucyjny podniesiono, iż eliminacja tego przepisu będzie miała ten skutek, że w sprawach „formularzowych” zastosowanie znajdzie art. 130 KPC, skutkiem czego w prawach zostaną zrównani powodowie z pozwanymi tak w ramach postępowań „formularzowych jak i „nieformularzowych”.

Konieczność zachowania wymogów formalnych w zakresie wnoszenia niektórych pism procesowych na urzędowych formularzach dotyczy również strony pozwanej. Artykuł 505² KPC stanowi bowiem, iż także odpowiedź na pozew jak i sprzeciw od wyroku zaocznego są związane formalnie. Nadto należy zwrócić uwagę, iż także powództwo wzajemne, o ile zgodnie z art. 505⁴ KPC może być [...]