Abstrakt

Zamieszczenie przepisów w zakresie orzekania i wykonywania orzeczeń w sprawach analizowanych w niniejszym artykule, w części dotyczącej postępowania rozpoznawczego, wychodzi naprzeciw postulatom zgłaszanym już dawno, a zmierzającym do wyłączenia przepisów o wykonywaniu orzeczeń z części egzekucyjnej. Sprawy o odebranie osoby - według tych postulatów - powinny być w sposób szczególny traktowane, także co do tego kto ma te orzeczenia wykonywać¹.

Uwagi wprowadzające

Ustawą z 19.7.2001 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji² m.in. skreślono Dział VI Tytułu III Części II, Księgi II KPC, czyli skreślono art. 1089-1095¹ KPC dotyczące wykonywania orzeczeń o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką. Postępowanie w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką i to w zakresie orzekania, jak i wykonywania orzeczeń, objęto przepisami, które zamieszczono w Części I dotyczącej postępowania rozpoznawczego, a ściślej w Księdze II, w Tytule II, w Dziale II, w Rozdz. 2, dodając po Oddziale 4 Oddział 5 zatytułowany „sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką”.

Umieszczenie przepisów art. 598^1-598¹³ w części dotyczącej postępowania rozpoznawczego oznacza, że zarówno orzekanie o obowiązku wydania osoby, jak i wykonanie orzeczenia przebiega według przepisów postępowania rozpoznawczego. Ustawodawca jest tu konsekwentny, o czym świadczy także skreślenie art. 790 KPC. Orzeczenie sądu zobowiązujące do wydania osoby nie stanowi więc tytułu egzekucyjnego. Postępowanie rozpoznawcze w omawianych sprawach przebiega w dwóch etapach. Pierwszy etap zmierza do rozpoznania sprawy i wydania orzeczenia, a drugi do wykonania orzeczenia nakładającego obowiązek wydania osoby. Te dwa etapy postępowania toczącego się według przepisów art. 598^1-598¹³ KPC mają miejsce, jeżeli sprawa o odebranie osoby stanowi samodzielną część postępowania. Istnieją bowiem przypadki, że orzeczenie o obowiązku wydania osoby podjęte zostanie w innej toczącej się sprawie, a jeżeli zobowiązany nie wyda dobrowolnie osoby, przymusowe odebranie osoby może nastąpić tylko według art. 598⁶ i nast. KPC. Wymaga zatem odrębnego omówienia postępowanie o odebranie osoby stanowiące samodzielną część postępowania oraz postępowanie o odebranie osoby, w którym orzeczenie o obowiązku wydania osoby zapadło w innej sprawie.

Postępowanie w sprawie o odebranie osoby

Jeżeli chodzi o pierwszą kwestię wymaga podkreślenia to, że postępowanie może być wszczęte na wniosek osoby uprawnionej (art. 598¹ § 3). Oznacza to, że sąd z urzędu (art. 570) nie może wszcząć postępowania. Na zasadach ogólnych może wszcząć postępowanie prokurator (art. 7 w zw. z art. 13 § 2 KPC), Rzecznik Praw Obywatelskich. Właściwym sądem, do którego należy skierować wniosek jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie dotyczy, a w braku miejsca zamieszkania - sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu. Jeżeli brak i tej podstawy - właściwy jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy (art. 569 § 1 KPC). Wniosek o wszczęcie postępowania powinien czynić zadość przepisom o pozwie, z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych, którymi są rodzice lub opiekunowie względnie kuratorzy osoby, której postępowanie dotyczy. Do wniosków prokuratora o wszczęcie postępowania nie stosuje się [...]