Abstrakt

W ustawie z 15.9.2000 r. - Kodeks spółek handlowych¹ zostało uregulowane zagadnienie dotyczące zmiany umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zmiana umowy spółki jest najczęściej związana z rozwojem przedsiębiorstwa spółki, z istniejącą prognozą rozwoju obrotu gospodarczego, np.: podwyższenie kapitału zakładowego spółki, rozszerzenie przedmiotu jej działalności, powołanie do działalności nowych organów spółki. Inne z kolei zmiany postanowień umowy spółki mają charakter dostosowujący stosunki wewnętrzne spółki i wspólników do wymagań prowadzenia działalności gospodarczej, zasad rachunkowości. Zmiana umowy spółki jest czynnością wyjątkowo istotną, ponieważ dotyczy ona postanowień, na podstawie których wspólnicy podejmują wszystkie działania.

Istota, ważność, skuteczność i charakter prawny uchwały o zmianie umowy spółki

Jak wynika z art. 255 § 1 KSH zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników i wpisu do rejestru. Rejestrem właściwym jest rejestr przedsiębiorców prowadzony przez Krajowy Rejestr Sądowy (dalej jako: rejestr lub KRS). Muszą być zatem spełnione dwa warunki. Po pierwsze - podjęcie przez wspólników zgodnej z przepisami prawa uchwały, a po drugie - zarejestrowanie przez Sąd Rejonowy Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego (zwany dalej: sądem rejestrowym) takiej zmiany. Dopiero po spełnieniu tych dwóch wymogów zmiana umowy spółki jest dokonana. Podjęcie samej uchwały przez wspólników w przedmiocie zmiany umowy spółki nie wywołuje jeszcze - co do zasady - skutków prawnych w niej zawartych. W takim przypadku, jeżeli została ona uchwalona w odpowiedniej formie, przez właściwy organ i zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, nie mamy do czynienia z nieważnością uchwały, ale z jej bezskutecznością. Nowością w KSH jest możliwość zmiany umowy spółki również przez inny organ spółki niż zgromadzenie wspólników. Zgodnie bowiem z art. 255 § 2 KSH obniżenie kapitału zakładowego w trybie art. 199 § 5 KSH wymaga uchwały zarządu i także wpisu do rejestru.

Obowiązujący do 31.12.2000 r. Kodeks handlowy wskazywał w art. 254 § 1, że każda zmiana umowy spółki wymagała do swej ważności uchwały wspólników, a § 5 tego artykułu odnosił się do skuteczności uchwały. Zgodnie z przepisami KH, przed zarejestrowaniem, zmiana umowy spółki nie wywoływała skutków prawnych. Dotychczas KH regulował tę problematykę w dwóch różnych paragrafach.

Wskazać należy, że w chwili obecnej nadal obowiązuje generalna zasada, zgodnie z którą przed zarejestrowaniem zmiany umowy spółki nie wywołuje ona skutków prawnych, a dla swojej ważności wymaga uchwały właściwego organu. Uchwała o zmianie umowy spółki wywołuje natomiast skutki prawne z chwilą jej podjęcia, jeżeli doszło do zawiązania spółki (zawarcie umowy spółki), ale nie nastąpiła jeszcze jej rejestracja. W tym czasie możliwa jest zmiana umowy spółki i nie jest wymagana dodatkowa czynność z tym związana, gdyż rejestracji będzie podlegała ostateczna wersja umowy. Zmiana umowy spółki przed zarejestrowaniem spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, ponieważ jest to akceptacja istnienia spółki w obrocie gospodarczym, jaka jest wymagana przy zawiązaniu spółki. Zawiązanie spółki wymaga zgody wszystkich wspólników.

Z powyższego wynika, iż każda zmiana umowy spółki ma charakter konstytutywny. Oznacza to, że zmiana umowy zawarta w uchwale wspólników wywołuje skutki w niej zawarte nie w chwili podjęcia uchwały, ale z chwilą zarejestrowania takiej zmiany w sądzie rejestrowym. Wpis zmiany umowy spółki nie potwierdza zaistniałego wcześniej stanu, lecz moment ten wywołuje skutki prawne zawarte w uchwale. Zatem wpis ten nie ma charakteru deklaratoryjnego. Jednakże w stosunkach wewnętrznych spółki, tzn. między wspólnikami a spółką uchwała taka wywołuje skutki już w chwili podjęcia uchwały o zmianie. Natomiast w stosunku do osób trzecich dopiero od chwili wpisu zmiany do rejestru. Zmiany umowy spółki mogą być dokonywane wielokrotnie, nawet wówczas, gdy nie zostały jeszcze zarejestrowane zmiany poprzednie. Jak wynika z powyższego, w przypadku gdyby zgromadzenie wspólników podjęło uchwałę np.: o podwyższeniu kapitału zakładowego a zarząd nie złożył wniosku do KRS o zmianę wpisu, a następnie zgromadzenie wspólników podjęłoby kolejną uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego uwzględniając poprzednią niezarejestrowaną jeszcze zmianę wysokości kapitału zakładowego, sąd rejestrowy może wydać postanowienie o zmianie umowy spółki i zarejestrować ostateczną wysokość kapitału zakładowego. Kolejna uchwała powinna odwoływać się do treści poprzedniej uchwały. Nie tylko ze względu na odzwierciedlenie chronologii zdarzeń, ale dla poczucia pewności ich znajomości przez wspólników.

Zmiana umowy spółki może dotyczyć wszystkich elementów obligatoryjnych umowy, które wymienia art. 157 § 1 KSH. Umowa spółki powinna określać:

• firmę i siedzibę spółki,
• przedmiot działalności spółki,
• wysokość kapitału zakładowego,
• informacje czy wspólnik może posiadać więcej niż jeden udział,
• liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,
• czas trwania spółki, jeżeli jest on oznaczony wolą wspólników.

Zatem każda zmiana powyższych danych będzie zmianą umowy spółki, którą należy dokonać w odpowiedniej formie i treści oraz zgłosić do sądu rejestrowego.

Zmiana umowy spółki może dotyczyć wymienionych wyżej postanowień, ale również postanowień mających charakter fakultatywny, które zostały wprowadzone do umowy spółki na podstawie zasady swobody zawierania umów. Tak więc zmianą umowy spółki jest każda zmiana jej dotychczasowej treści, bez względu na kategorię tych zmian. Zmianą umowy będzie nie tylko zmiana firmy, siedziby spółki, czy też jej kapitału zakładowego (poza pewnym wyjątkiem - art. 257 KSH), ale również zmiany redakcyjne, np.: zmiana paragrafów, kolejności artykułów, zmiany merytoryczne tj.: zmiany roku obrachunkowego, wprowadzenie lub zmiana ograniczeń lub wyłączeń wstąpienia do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. Zmiany takie nie są wpisywane do poszczególnych rubryk rejestru. Wpisywana jest jedynie informacja, których postanowień zmiana umowy dotyczy. Dokumenty na podstawie których została dokonana rejestracja zmiany pozostają w aktach rejestrowych zgodnie z zasadą jawności rejestru. Również zmianą umowy spółki jest zmiana sposobu reprezentacji spółki, jeżeli określa go umowa spółki. Umowa spółki powinna, choć nie musi, określać sposobu reprezentacji, jeżeli zarząd jest wieloosobowy. Gdy umowa tego nie reguluje, sposób reprezentacji wynika z art. 205 § 1 KSH.

Razem z wpisem zmiany umowy spółki należy wpisać do rejestru zmiany danych wymienionych w art. 166 KSH, ale tylko wtedy, jeżeli dane te podlegają wpisowi, czyli np.: pismo przeznaczone do ogłoszeń, nazwiska i imiona członków Rady Nadzorczej. W przypadkach określonych w art. 166 KSH oprócz zaznaczenia informacji o zmianie tych danych, będzie miała miejsce zmiana w poszczególnych rubrykach rejestru.

Podczas założenia spółki wspólnicy mogą w umowie spółki powołać pierwszy zarząd - art. 167 § 1 pkt 3 KSH.

Uchwała wspólników w przedmiocie zmiany umowy spółki powinna być podjęta w głosowaniu jawnym, chyba że głosowania tajnego domaga się przynajmniej jeden ze wspólników obecnych lub reprezentowanych na zgromadzeniu. Uchwała wspólników o zmianie umowy spółki nie musi być podjęta przez nich osobiście. Zgodnie z treścią art. 243 KSH, jeżeli ustawa lub umowa spółki nie zawierają ograniczeń, wspólnicy mogą uczestniczyć w zgromadzeniu wspólników oraz wykonywać prawo głosu przez pełnomocników. Jednakże członek zarządu i pracownik spółki nie mogą być pełnomocnikami na zgromadzeniu wspólników. Wnioskodawca powinien tę okoliczność wykazać w sądzie rejestrowym.

Forma prawna uchwały o zmianie umowy spółki

Dla uchwały dotyczącej zmiany umowy spółki zastrzeżona została [...]