Abstrakt

Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, która weszła w życie 14.1.2002 r. wprowadziła kilka istotnych zmian w omawianej materii. Przede wszystkim zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków pozostało nadal zadaniem własnym gminy - a ustawa doprecyzowała odpowiedzialność gmin w tym zakresie. Ponadto, odnosząc się do formy prowadzenia przedmiotowej działalności, zdefiniowano po raz pierwszy w prawie polskim pojęcie przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Ustawa wprowadziła nowe zasady ustalania i zatwierdzania taryf za wodę i ścieki, a także - co należy podkreślić - wraz z jej wejściem w życie jednoznacznie rozstrzygnięty został problem prawnej dopuszczalności odcinania dostaw wody.

Geneza ustawy

W dniu 3.10.2000 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków (dalej jako: projekt ustawy), opracowany w Urzędzie Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast. Głównym celem projektu ustawy - zgodnie ze stanowiskiem Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w tej sprawie - było wprowadzenie nieistniejących w poprzednim stanie prawnym zasad i warunków zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków oraz ustalania opłat za korzystanie z usług wodociągowo-kanalizacyjnych¹. Projekt ustawy uwzględnił także dotychczasowe propozycje wynikające ze standardów opracowanych przez Radę ds. standardów regulacji ekonomicznych, dostępności do usług oraz metodologii ustalania opłat w sektorze wodociągowo-kanalizacyjnym, w tym: określenia organów odpowiedzialnych za zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków, ustanowienia przejrzystych i stabilnych zasad zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, jednakowych dla podmiotów o różnych formach organizacyjnych i stosunkach własnościowych, ustanowienia zasad sporządzania taryf, uwzględniających ochronę interesów odbiorców usług oraz stwarzających możliwość osiągania zysku z zainwestowanego kapitału, ustanowienia zasad i organu uprawnionego do zatwierdzania taryf². Wreszcie, nowe uregulowanie kwestii zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków dostosowują również polskie rozwiązania w tym zakresie do prawa wspólnotowego, a zwłaszcza Dyrektywy Rady 91/271/ EWG z 21.5.1991 r. w sprawie ścieków komunalnych³ oraz Dyrektywy Rady 80/778/EWG z 15.6.1980 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi⁴.

Zmiany wprowadzone przez Sejm w stosunku do rządowego projektu obejmowały m.in.:

• dookreślenie zakresu regulacji ustawy poprzez wpisanie w tytule ustawy oraz tytułach rozdziałów wyrazu "zbiorowym" w odniesieniu również do odprowadzania ścieków,
• porządkowanie alfabetyczne definicji użytych w art. 2 projektu ustawy,
• zmiany definicji przyłącza kanalizacyjnego,
• uzupełnienie definicji przyłącza wodociągowego,
• doprecyzowanie sposobu przerwania dostaw wody do lokalu bez zakłóceń dla pozostałych użytkowników,
• skreślenie w art. 8 ust. 4 wskazującego powiatowemu inspektorowi sanitarnemu terminu wydania decyzji w sprawie odcięcia dostaw wody lub zamknięcia przyłącza kanalizacyjnego⁵.

W dniu 7.6.2001 r. ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej jako: ZaopWU) została uchwalona przez Sejm, natomiast w życie weszła 14.1.2002 r.⁶

Zagadnienia wybrane

ZaopWU określa zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym zasady działalności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ciągłości dostaw i odpowiedniej jakości wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczania ścieków, a także ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów⁷. Zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków pozostanie nadal zadaniem własnym gminy (art. 3 ZaopWU)⁸.

Obowiązki gminy

Wymienić należy przede wszystkim:

• ustalanie kierunków rozwoju sieci w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (art. 3 ust. 3 ZaopWU);
• obowiązek regularnego informowania mieszkańców o jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (art. 12 ust. 5 ZaopWU);
• wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności polegającej na zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków zakresu (art. 16 ust. 1 ZaopWU);
• uchwalanie regulaminów dostarczania wody i odprowadzania ścieków (art. 19 ust. 1 ZaopWU); uchwalanie planów rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych będących w posiadaniu przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych (art. 21 ust. 4 ZaopWU);
• zatwierdzanie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (art. 24 ust. 1 ZaopWU);
• wymierzanie i ustalanie kar pieniężnych (art. 29 ust. 2 i 6 ZaopWU).

W ten sposób została również doprecyzowana odpowiedzialność gmin za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków. Powstał centralny organ administracji rządowej, właściwy w sprawach zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Funkcję tę powierzono Prezesowi Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, do którego kompetencji należy m.in.:

• opracowywanie projektów aktów normatywnych,
• określanie kierunków zlecanych prac naukowo-badawczych,
• współdziałanie z gminami, organizacjami zawodowymi i społecznymi,
• współpraca z zagranicą.

Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne

ZaopWU wprowadza niezdefiniowaną dotychczas przez prawo polskie formę prowadzenia działalności w zakresie zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków tj. przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne. Jak głosi art. 2 pkt 4 ZaopWU, przedsiębiorstwem tym jest przedsiębiorca w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej⁹, jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność.

Literalne brzmienie tego przepisu wskazuje więc, że przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym jest każdy przedsiębiorca wówczas, gdy prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków. Takim przedsiębiorstwem jest również gminna jednostka organizacyjna zajmująca się zbiorowym zaopatrzeniem w wodę lub odprowadzaniem ścieków.

O ile w odniesieniu do gminnych jednostek organizacyjnych pod względem formy prawnej prowadzenia takiej działalności możliwe są jedynie formy publicznoprawne, to w przypadku form prywatnoprawnych problematyczne pozostaje, czy każdy przedsiębiorca [...]