Abstrakt

W spółce kapitałowej jedną z kluczowych instytucji jest kapitał zakładowy, powstający z wkładów założycieli. Zgodnie z regulacją zawartą w KSH (jest to tzw. definicja negatywna) przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług.

W poniższym materiale Autorka omawia m.in. zależności między funkcjami kapitału zakładowego (w tym zwłaszcza gwarancyjnej) a przedmiotem wkładu pieniężnego i niepieniężnego (aportu) w spółkach kapitałowych.

Uwagi wstępne

Celem reformy przepisów z zakresu funkcjonowania spółek z założenia było przede wszystkim wprowadzenie unormowań sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości i umocnieniu zasady pewności obrotu gospodarczego. Twórcy KSH brali też pod uwagę potrzebę rozstrzygnięcia kwestii, co do których orzecznictwo sądów wykazywało niejednolitość, a także postulaty uregulowania zagadnień będących przedmiotem sporów w piśmiennictwie¹. Jednym z takich zagadnień jest przedmiot wkładu niepieniężnego do spółki kapitałowej.

Dotychczasowe orzecznictwo sądów w zakresie przedmiotu aportu w spółkach kapitałowych można uznać za chwiejne. Uwaga ta dotyczy zwłaszcza ostatniego dziesięciolecia. Mimo tak sformułowanej ogólnej oceny, dają się jednak zauważyć tendencje w kierunku liberalnej wykładni pojęcia aportu i zdolności aportowej oraz funkcji kapitału zakładowego.

W kontekście toczonych sporów w doktrynie i praktyce nasuwają się pytania: jak w świetle nowych przepisów KSH przedstawia się kwestia zdolności aportowej, przedmiotu aportu, a także czy przepisy KSH wnoszą nowe elementy do dyskusji nad funkcjami kapitału zakładowego.

Kapitał zakładowy - podstawowe koncepcje

W literaturze wyróżnia się dwie podstawowe koncepcje kapitału zakładowego²:

• koncepcja anglo-amerykańska (system common law),
• koncepcja kontynentalna (system prawa cywilnego).

Ujmując problem ogólnie można stwierdzić, że tradycyjne ujęcie kapitału zakładowego w systemie common law zakłada minimalizację ingerencji prawa w proces, zarówno tworzenia, jak i utrzymywania takiego kapitału. Na etapie powstawania spółki i kapitału zakładowego prawo nie zakreśla dla spółki minimalnej wielkości takiego kapitału. Ponadto udziały w tym kapitale nie muszą mieć wartości nominalnej. Jak podkreśla się w literaturze oznacza to, że spółka może rozpocząć działalność gospodarczą przy bliżej nieokreślonym kapitale.³ Sprawą więc konkretnej spółki jest rozstrzygnięcie przy jakiej wysokoś-ci kapitale, będzie realizować założony cel i zdobywać miejsce na rynku. Przy takim założeniu nie jest celowy zakaz wypłaty dywidendy, nawet w przypadku gdyby ta wypłata miała uszczuplić wysokość kapitału zakładowego. Dywidenda może więc być wypłacana także wtedy, gdy spółka nie wypracowała nadwyżki bilansowej. Kapitał zakładowy jest w mniejszym stopniu chroniony przepisami prawnymi, bezpośrednio regulującymi funkcjonowanie spółek kapitałowych. W tej sytuacji wydaje się, że na plan dalszy usuwa się istotny, z punktu widzenia wierzycieli, problem funkcji gwarancyjnej kapitału zakładowego, co wymaga większej dbałości samych wierzycieli w ocenie podejmowanego ryzyka gospodarczego.

W rzeczywistości problem kapitału zakładowego niezawsze kształtuje się jednoznacznie. Dla przykładu, w Wielkiej Brytanii model ten ma zastosowanie tylko do spółek kapitałowych prywatnych, gdyż w przypadku spółek publicznych, kraj ten spełniając wymogi Unii Europejskiej musiał dostosować swoje prawo spółek do zasad określonych w Drugiej Dyrektywie o ochronie kapitału spółki.

W Stanach Zjednoczonych sytuacja prawna kapitału zakładowego jest jeszcze bardziej zróżnicowana niż w Wielkiej Brytanii. Wynika to z faktu, że amerykańskie prawo spółek jest domeną prawa stanowego, czyli teoretycznie możliwych jest tyle rozwiązań prawnych, ile jest stanów⁴.

Mimo zasygnalizowanych tu różnic, można ogólnie stwierdzić, że w systemie anglo-amerykańskim obowiązuje prawna koncepcja kapitału zakładowego, która zakłada niewielką jego rolę w ochronie wierzycieli spółki. System [...]