Abstrakt

W niniejszym materiale przedstawiono wypracowane w orzecznictwie reguły ustalania, czy w konkretnym przypadku wykonywania pracy poza normalnie wyznaczonymi godzinami, bez polecenia przełożonego, występowała praca nadliczbowa, z którą związane jest prawo pracownika do dodatkowego wynagrodzenia.

Uwagi wstępne

Trudności gospodarcze wymuszają konieczność obniżania kosztów pracy, co z kolei oznacza racjonalizację zatrudnienia, zwiększanie wydajności pracy oraz obniżki realnych dochodów z pracy. Pracownicy zauważają w takiej sytuacji więcej zadań do wykonania, za niższe niż do tej pory wynagrodzenie. Nie rozważając jednak ekonomicznej strony efektów wykonywanej przez siebie pracy, negatywnie oceniają działania pracodawcy zmierzające do pogorszenia warunków płacy, np. zaostrzenie kryteriów otrzymywania niestałych składników wynagrodzenia, zawieszenie wypłacania nagród, wykorzystywanie wszelkich możliwych kruczków prawnych dla ograniczenia wynagrodzenia za czas nieświadczenia pracy, eliminowanie pracy nadliczbowej. Zwłaszcza to ostatnie działanie wywołuje konflikty w sytuacji gdy pracownicy zostają w pracy po godzinach, natomiast pracodawca uważa, że ich zadania można wykonać w normalnym czasie pracy, a fakt wydłużania czasu wykonania zadań ponad normę wynika z niskich umiejętności zatrudnionych, które nie mogą być dodatkowo wynagrodzone za godziny nadliczbowe. W przeciwnym razie jedynym instrumentem działania pracodawcy byłaby wymiana pracowników na spełniających założone kryteria wydajności pracy.

Ustalanie czy w danym przypadku samorzutnego podjęcia przez pracownika pracy, wykraczającej poza jego normalny czas pracy, prowadzi często do konfliktów, które kończą się przed sądem pracy. Zapobieganiu ewentualnym sporom może służyć jasne ustalenie zasad wyznaczania pracy nadliczbowej np. w regulaminie pracy (określenie stanowisk z którymi związana jest kompetencja do polecenia pracy w godzinach nadliczbowych, określenie specjalnej formy polecenia takiej pracy np. pisemnej, wyjaś-nienie zasad rekompensaty za pracę nadliczbową, w formie czasu wolnego od pracy lub dodatkowego wynagrodzenia) oraz edukacja pracowników w tym zakresie.