Abstrakt
Wprowadzenie regulacji umożliwiającej pracodawcom rozwiązywanie problemów kadrowych związanych z okresową nieobecnością ich stałych pracowników zapowiadane było od jakiegoś czasu. Pojawiała się ona w ustawie z 26.7.2002 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw1. Przedmiotowy problem wiązał się z licznymi uciążliwościami dla pracodawcy, który zdecydował się zatrudnić na podstawie stosunku pracy, zwykle umowy o pracę na czas określony, drugiego pracownika jako zastępcę pracownika nieobecnego. Często sprowadzało się to do konieczności przedłużania tych umów jeżeli nieobecność wydłużała się, z drugiej zaś strony do konieczności ich wypowiadania w przypadku, gdy nieobecny pracownik wrócił do pracy, a nie upłynął jeszcze czas trwania umowy z zastępcą. Pociągało to za sobą m.in. obowiązek zapłaty zastępcy wynagrodzenia w okresie wypowiedzenia i wypłaty innych nabytych przez niego świadczeń pracowniczych. Wszystko to podnosiło jednak koszty pracy, a zatem zniechęcało pracodawców do tego rodzaju zatrudnienia.
I. Umowa o zastępstwo pracownika jako umowa o pracę
1. Umowa o zastępstwo pracownika jako rodzaj umowy o pracę
Umowa zawierana na czas nieobecności pracownika na podstawie art. 25 § 1 zd. 2 KP („umowa o zastępstwo pracownika”) jest umową o pracę. Należy ona do grupy terminowych umów o pracę. Jej cechą charakterystyczną jest to, iż rozwiązuje się ona z upływem czasu na jaki została zawarta. Następuje to przy tym z mocy samego prawa, bez potrzeby składania przez strony oświadczeń woli w tym zakresie. Upływ terminu obowiązywania umowy oznacza równocześnie zakończenie stosunku pracy. Pojawiają się jednak pewne wątpliwości co do jej charakteru prawnego.
Z jednej strony treść przepisu sugeruje, iż ustawodawca miał tutaj na myśli umowę o pracę na czas określony. Nie mielibyśmy zatem do czynienia z nowym rodzajem umowy o pracę. W efekcie katalog umów o pracę nie zostałby poszerzony w stosunku do dotychczas obowiązującego. W dalszym ciągu byłby to katalog formalnie zamknięty, sztywno i enumeratywnie wyliczający rodzaje umów o pracę i zakazujący zawierania innych umów, czy też umów mieszanych, łączących w sobie różne rodzaje umów o pracę2. Z drugiej jednak strony treść art. 25 § 1 KP wymienia umowę o zastępstwo pracownika w osobnym zdaniu, już po wymienieniu wszystkich innych rodzajów umów o pracę, inaczej określając - w porównaniu z pozostałymi umowami terminowymi - jej cel i funkcję, warunki zawierania, sposób oznaczenia terminu ustania i czasu trwania umowy, warunki zatrudnienia pracownika3.