Abstrakt
Wpis w księdze wieczystej prawa użytkowania wieczystego na podstawie wniosku wyprzedzającego wniosek o wpis hipoteki przymusowej czyni wadliwym wcześniej dokonany wpis.
Postanowienie SN z 13.12.2001 r., IV CKN 369/01, MoP Nr 15/2002, s. 702.
Zarówno stan faktyczny, jak i klarowne motywy rozstrzygnięcia kasacji przez SN stwarzają doskonałą okazję do rozważań poświęconych sprawie mocy wstecznej wpisu w księdze wieczystej (art. 29 ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece; dalej jako: KWU) i kolejności, w jakiej sąd wieczystoksięgowy powinien rozpoznać wnioski o wpis (art. 6266 KPC). Nie trzeba przekonywać, że obie sprawy są ze sobą związane i że ich prawidłowe rozumienie jest podstawą prawidłowego stosowania i wykładni obu wymienionych przepisów. Sprawa zresztą od dawna budziła zainteresowanie judykatury i piśmiennictwa. Chociaż podstawą dotychczasowych wypowiedzi był stan prawny sprzed ostatniej nowelizacji KWU i KPC, to jednak zasadniczy nurt podjętej dyskusji i przytaczanych w niej argumentów uzasadniał przekonanie, że kolejność rozpoznania wniosków o wpis, zwłaszcza, gdy chodzi o wpisy konstytutywne, nie powinna zależeć od swobodnego uznania sądu prowadzącego księgę wieczystą. Przekonanie to stanowi dobry punkt wyjścia do kontynuowania rozważań już na gruncie zmienionego z dniem 22.9.2001 r. stanu prawnego.
Chwila, od której liczy się skutki dokonanego wpisu ma decydujące znaczenie dla pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych (art. 12 KWU), skuteczności ujawnionego w księdze wieczystej prawa osobistego lub roszczenia względem praw nabytych przez czynność prawną po jego ujawnieniu, z wyjątkiem służebności drogi koniecznej albo służebności ustanowionej w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia (art. 17 w zw. z art. 20 KWU).
Zmiana treści przepisu ustalającego kolejność wniosku o wpis (art. 44 KWU) przez ustawę zmieniającą (6266 KPC) polega na innym określeniu miernika decydującego o kolejności złożonych wniosków: zamiast dnia złożenia wniosku, za który uważało się dzień jego wpływu do sądu rejonowego prowadzącego księgę wieczystą1, przyjęto chwilę wpływu wniosku do właściwego sądu, za którą uważa się obecnie godzinę i minutę, w której w danym dniu wniosek wpłynął do sądu2. Wnioski, które wpłynęły w tej samej chwili, uważa się za złożone równocześnie.
O dokonanej zmianie zadecydowało przekonanie, poparte doświadczeniem sądów wieczystoksięgowych, mającym odzwierciedlenie w wielu publikowanych i niepublikowanych orzeczeniach SN, że traktowanie wniosków złożonych tego samego dnia, bez względu na chwilę wpływu do właściwego sądu, za złożone równocześnie otwiera drogę swobodnemu uznaniu sędziego, czyli - inaczej mówiąc - [...]