Abstrakt

Regulacja KSH utrzymując osobistą odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jawnej, wprowadza jednak istotne w tym względzie zmiany. Podkreślenia wymaga przede wszystkim fakt, iż KSH wprowadza w tym zakresie regułę odpowiedzialności wspólników na zasadzie subsydiarności. Omówienia wymaga także - budząca wiele wątpliwości - kwestia podnoszenia zarzutów przez wspólnika.

Uwagi ogólne

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jawnej stanowi jeden z podstawowych elementów konstrukcji tej spółki, której tradycyjnie nie przyznaje się osobowości prawnej (tym niemniej należy zaznaczyć, iż art. 8 KSH wyraźnie nadaje jej szeroką podmiotowość prawną), przede wszystkim zaś nie stawia się wymogów dotyczących minimalnej wysokości wkładów wnoszonych przez wspólników do spółki oraz nie wprowadza się systemu gwarancji wierzycieli przed uszczupleniem majątku spółki¹, istniejącego współkach kapitałowych, a uzasadnionych faktem, iż wspólnicy tych spółek zwolnieni są od odpowiedzialności za zobowiązania spółki (por. art. 151 § 4 i art. 301 § 5 KSH).

Treść zasadniczego przepisu regulującego odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jawnej, tj.art. 31 § 1 KSH, w istotny sposób zbliżona jest do brzmienia art. 299 § 1 KSH, zgodnie z którym jeżeli egzekucja przeciwko spółce z o.o. okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Wrezultacie, wykorzystując fakt, iż przywołany zapis (a ściślej jego odpowiednik w KH - art. 298 § 1 KH) stanowił podstawę rozlicznych wypowiedzi judykatury oraz piśmiennictwa, zebrany w ten sposób dorobek oczywiście powinien być wzięty pod uwagę przy analizie tytułowego zagadnienia.

Zasady odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki jawnej

Prawną podstawą omawianej odpowiedzialności jest treść art. 22 § 2 KSH, zgodnie z którym każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31 KSH.

Zasady pociągnięcia wspólnika spółki jawnej do odpowiedzialności za zobowiązania spółki określa natomiast art. 31 § 1 KSH, zgodnie z którym wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, w przypadku gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Powołany zapis wprowadza istotną zmianę w porównaniu do regulacji KH, który poprzez brak stosownej wypowiedzi statuował odpowiedzialność wspólnika jako pierwszorzędną, bez potrzeby podejmowania uprzednich prób dochodzenia roszczenia z majątku spółki. Oznaczało to przede wszystkim, iż wspólnik mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności za długi spółki nawet przy braku jakichkolwiek kroków prawnych wobec spółki.

Przepisy KSH kształtują natomiast odpowiedzialność wspólników na zasadzie subsydiarności (czemu zresztą wyraz daje treść art. 31 § 1 in fine KSH), jednoznacznie uzależniając możliwość sięgnięcia do majątku wspólnika od wykazania spełnienia przesłanki bezskuteczności z majątku spółki.

Z jednej strony regulacja ta stanowi konsekwencję wyraźnego przyznania spółce jawnej podmiotowości prawnej (art. 8 KSH), z drugiej zaś wiąże się z nakazem wniesienia przez wszystkich wspólników wkładów do tworzonej spółki (art. 3 KSH). Jako regułę przyjmuje się w związku z tym, iż za zobowiązania spółki jawnej powinna odpowiadać przede wszystkim ona sama, natomiast wspólnicy dopiero w razie niemożności wyegzekwowania należności od samej spółki. Nie od rzeczy jest również dodać argument podnoszony przez jednego z twórców nowej regulacji, że złagodzenie zasad odpowiedzialności wspólnika ma także na celu zwiększenie atrakcyjności spółki jawnej w porównaniu ze spółką cywilną².

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jawnej istotnie różni się od odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o. tym, iż inaczej niż wart. 299 § 2 KSH nie przewidziano tu żadnych przesłanek egzoneracyjnych, pozwalających wspólnikowi na uniknięcie odpowiedzialności - jest to oczywiście uzasadnione konstrukcją spółki jawnej, która, jakkolwiek stanowiąc odrębny od wspólników podmiot, wiąże ich jednak silnym węzłem osobistym. Czym innym jest natomiast możliwość podniesienia przez wspólnika zarzutów przysługujących spółce oraz osobistych (por. niżej).

Bezskuteczność egzekucji jako przesłanka odpowiedzialności

Bezskuteczność egzekucji stanowi zasadniczą przesłankę odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki jawnej. Przede wszystkim zatem wierzycielowi musi oczywiście przysługiwać skuteczne roszczenie względem spółki.

Z reguły wierzycielowi będzie przysługiwał również tytuł wykonawczy przeciwko spółce. Zdecydowana większość przypadków stwierdzenia bezskuteczności egzekucji wymagać będzie bowiem stosownego postanowienia komornika. Na gruncie art. 298 KH (art. 299 KSH), z uwagi na przesłankę bezskuteczności egzekucji część literatury przyjmuje, że istnienie tytułu wykonawczego jest wręcz koniecznym warunkiem pociągnięcia członków zarządu do odpowiedzialności³. Poglądu tego nie można jednak aprobować z tego względu, że [...]