Abstrakt
Ustawa o paszportach i przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie nie nakładają na stronę obowiązku sporządzenia pełnomocnictwa do odbioru paszportu w formie notarialnej, względnie poświadczenia na pełnomocnictwie własnoręczności podpisu mocodawcy przez notariusza. Obowiązek taki nie wynika również z przepisów KPA.
Wyrok NSA z 6.9.2001 r., V SA B 315/00
Przyczyny wymogu poświadczenia podpisu
Wymaganie poświadczenia podpisu na pełnomocnictwie jest praktyką tyleż rozpowszechnioną, co uciążliwą, i to stosowana zarówno w obrocie cywilnoprawnym przez silniejszych uczestników obrotu wobec uzależnionych od nich słabszych kontrahentów1, jak i przez organy administracji działające w formach administracyjnoprawnych (co jest przedmiotem komentowanego orzeczenia). Towarzyszy temu kilka popularnych mitów prawnych. Rozpowszechniony jest, a całkowicie błędny, pogląd (pisząca te słowa zetknęła się z nim nawet w kręgach sądownictwa), iż takie poświadczenie może pochodzić od kogokolwiek, dysponującego jakąkolwiek pieczęcią. W rzeczywistości skutki prawne wiążą się tylko z poświadczeniem notarialnym. Tzw. uwierzytelnianie odpisu to zupełnie inna instytucja. Po drugie, wymaganie poświadczenia musi mieć swoją prawną podstawę - w obrocie cywilnoprawnym w wymaganiach ustawy lub pactum de forma. Nie może natomiast być przedmiotem arbitralnej decyzji partnera obrotu2. Podobnie jest też w obrocie administracyjnoprawnym, gdzie powinność tytułu do wymagania formy znajduje dodatkową motywację w niedopuszczalności jednostronnego narzucania przez organ administracji wymagań i ograniczeń dla jednostki - jeżeli nie mają one źródła ustawowego. Błąd praktyki polega na narzucaniu wymagań formalnych pełnomocnictwa tam, gdzie brak ku temu takiej podstawy. Kwestia ta jest osią komentowanego orzeczenia i będzie omówiona w dalszym ciągu komentarza. Po trzecie wreszcie, złudzeniem jest mniemanie, iż wymóg akurat notarialnego poświadczenia podpisu pełni funkcję gwarancyjną przed nadużyciami, których spodziewają się ci, którzy tego wymagania bezpodstawnie się domagają. O tym szerzej w dalszej części glosy.