Abstrakt

Wykonywanie obowiązków nałożonych na płatników leży często w interesie podatników - osób fizycznych. Odpowiedzialność karna skarbowa płatników ma także wpływ na rzetelne wykonywanie tych obowiązków - stąd pozytywnie ocenić należy fakt, iż prawo karne skarbowe dość kompleksowo reguluje kwestię omawianej w niniejszym artykule odpowiedzialności.

Uwagi wprowadzające

Legalną definicję pojęcia „płatnik” zawiera ustawa z 29.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa (dalej jako: OrdPU)¹. Zgodnie z art. 8 OrdPU płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, zobowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Na płatniku ciążą zatem dwa podstawowe obowiązki:

• obliczenia i pobrania podatku,
• wpłacenia pobranego podatku właściwemu organowi podatkowemu.

Przepisy OrdPU czynią płatnika odpowiedzialnym majątkowo za wykonanie swoich obowiązków. W myśl bowiem przepisu art. 27 § 1 OrdPU płatnik - w zakresie swoich obowiązków - odpowiada całym swoim majątkiem za:

• niepobranie podatku od podatnika lub pobranie podatku w wysokości niższej od należnej,
• niewpłacenie w terminie pobranych podatków.

Odpowiedzialność majątkowa nakładana przez przepisy OrdPU nie jest jedynym rodzajem odpowiedzialności, jaka grozić może płatnikowi. Płatnik za niedopełnienie swoich obowiązków, określonych w OrdPU i w innych ustawach podatkowych, może także ponosić odpowiedzialność karną skarbową, czyli za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, które opisane są w przepisach KKS².

Należy w tym miejscu zastanowić się nad jednym problemem. Otóż podstawową zasadą prawa karnego (nie wyłączając oczywiście prawa karnego skarbowego) jest to, że odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Powyższa zasada ma charakter zasady konstytucyjnej (wyrażona jest w art. 42 ust. 1 Konstytucji³), a powtarzają ją - w swoich pierwszych artykułach - zarówno KK⁴, jak i KKS.

Tak więc odpowiedzialności karnej skarbowej podlegać będzie ten tylko, kto dopuści się czynu zabronionego. KKS definiuje czyn zabroniony jako zachowanie o znamionach określonych w kodeksie (art. 53 § 1 KKS). Należy w związku z tym przyjąć, iż czynem jest zachowanie. Nie wdając się w skomplikowane rozważania na temat różnych teorii i koncepcji czynu⁵ należy stwierdzić, że czynem może być tylko i wyłącznie zachowanie człowieka. Oznacza to, że odpowiedzialności karnej podlegać może tylko człowiek, zaś wszelkie inne podmioty (osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej) nie będą ponosiły odpowiedzialności karnej. Zasadę tę wyraża się poprzez łacińską maksymę societas delinquere non potest⁶.

Podmiot występujący w roli płatnika

Niniejsza publikacja traktuje o odpowiedzialności karnej skarbowej płatnika. Zgodnie z art. 53 § 30 KKS określenie „płatnik” ma znaczenie nadane mu w OrdPU oraz w wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych. Zgodnie z powyższą definicją płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Z definicji tej wynika zatem, że [...]