Abstrakt
Ustawa z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji1 obowiązuje ponad 4 lata. Przed ponad dwoma latami, dostrzegając potrzebę zmiany jej unormowań, został powołany przy Krajowej Radzie Komorniczej Zespół Ekspertów Ośrodka Badawczego Komorników Sądowych pod przewodnictwem prof. Kazimierza Lubińskiego, który w listopadzie 2000 r. przygotował projekt nowelizacji omawianej ustawy2. Równolegle toczyły się prace nad nowelizacją ustawy w zespole powołanym przez ministra sprawiedliwości, którego projekt3 był przedmiotem wspólnego posiedzenia przedstawicieli resortu i zespołu ekspertów ośrodka4 w dniu 13.2.2001 r. Na zakończenie posiedzenia Sekretarz Stanu w ministerstwie podkreślił potrzebę zintensyfikowania i przyspieszenia prac nad jednolitym projektem, który dałby szansę uchwalenia jej jeszcze w III kadencji Sejmu RP5.
Uwagi wprowadzające
W dniu 1.6.2001 r. do Marszałka Sejmu wpłynął projekt zmiany ustawy opracowany przez sejmową Komisję Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk Nr 3069), w którym zawarto m.in. unormowania zmieniające stosunek pracy komornika i zastępujące go stosunkiem służbowym, modyfikujące niektóre uprawnienia Krajowej Rady Komorniczej, uzupełniające regulacje opłat przy wszczęciu postępowania zabezpieczającego i zmieniające charakter wynagrodzenia komornika. Projekt ten spotkał się z zasadniczą akceptacją samorządu komorniczego, który zaproponował pewne poprawki unormowań6. Niespodziewanie w dniu 6.7.2001 r. na posiedzeniu komisji został przedstawiony kolejny projekt, zasadniczo odbiegający od pierwszego, który spotkał się ze zdecydowanym sprzeciwem Krajowej Rady Komorniczej7. Sprawozdanie komisji o projekcie zostało rozpatrzone na 114. posiedzeniu Sejmu w dniu 26.7.2001 r.8, po czym skierowano projekt do komisji celem przedstawienia dodatkowego sprawozdania9. Do ostatecznego rozpatrzenia projektu (trzecie czytanie) doszło na 117. posiedzeniu Sejmu w dniu 24.8.2001 r., po którym projekt przyjęto10. Dnia 30.8.2001 r. zebrał się Zespół Ekspertów Ośrodka Badawczego Komorników Sądowych i opracował opinię na temat uchwalonej ustawy oraz ocenę skutków jej wejścia w życie dla budżetu państwa11. Senat RP na 90. posiedzeniu w dniach 12 - 13.9.2001 r. wprowadził do ustawy poprawki12, zaś Sejm RP na 119. posiedzeniu w dniu 18.9.2001 r. uwzględnił poprawki Senatu i uchwalił ustawę13. Prezydent RP podpisał ustawę 11.10.2001 r., która została opublikowana w Dzienniku Ustaw z 15.11.2001 r.14 i wchodzi w życie 1.1.2002 r.
Szczegółowe przedstawienie genezy ostatniej nowelizacji ustawy jest spowodowane chęcią uświadomienia zawrotnego tempa prac legislacyjnych15, co nie pozostało bez wpływu na ostateczny efekt. W toku tych prac nie skorzystano z bogatego doświadczenia zdobytego przez wspomniane na wstępie dwa zespoły przygotowujące kompleksową nowelizację ustawy. Użycie w tytule opracowania liczby mnogiej jest podyktowane okolicznością, że ustawa o komornikach sądowych i egzekucji (dalej jako: KomSEgzU) była trzykrotnie zmieniana w 2001 r.16; dokonane zmiany będą omówione bądź zasygnalizowane.
Zmiany dotyczą zasadniczo 7 kwestii:
- statusu prawnego komornika,
- prawa komornika do uzyskiwania informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego,
- prawa wyboru przez wierzyciela komornika,
- systemu kosztów egzekucji prowadzonej przez komorników sądowych,
- obowiązku komornika złożenia oświadczenia o stanie majątkowym,
- obowiązku podjęcia przez komornika, w terminie 3 dni od chwili otrzymania wniosku, czynności niezbędnych do skutecznego przeprowadzenia egzekucji, przy czym naruszenie tego terminu pociąga odpowiedzialność dyscyplinarną komornika,
- podwyższenia dyscyplinarnej kary pieniężnej.
Status prawny komornika
Nadanie art. 13 ust. 4 KomSEgzU nowego brzmienia spowodowało odejście od statusu pracowniczego komornika. Wywołało też pewne modyfikacje w zakresie statusu podatkowo-prawnego komornika (o czym niżej). Rezygnację z pracowniczego charakteru stosunku łączącego komornika z sądem rejonowym (czy prezesem tego sądu) oraz powołaniem, jako podstawą tego stosunku pracy, należy powitać z aprobatą. Finansową samodzielność komornika zaakcentowano w dodanym art. 3a) KomS-EgzU, w myśl którego, komornik na własny rachunek wykonuje czynności wymienione w art. 2 KomSEgzU i nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy z 19.11.1999 r. - Prawo działalności gospodarczej. Przy wykonywaniu zadań związanych z tymi czynnościami komornik posługuje się kancelarią, wyłączoną ze struktur organizacyjnych sądu, stanowiącą jego prywatne biuro. Dopuszczalność wykonywania przez komornika czynności urzędowych poza stosunkiem pracy oznacza, że wykonuje on wolny zawód17. Na tym tle wyłaniają się poważne wątpliwości, czy celowe jest utrzymanie odpowiedzialności solidarnej Skarbu Państwa z komornikiem za szkody wyrządzone przez tego ostatniego (art. 769 KPC) na zasadach, jakie obowiązywały w okresie przed uchwaleniem KomSEgzU, gdy komornik był pracownikiem państwowym, jak również pod jej rządem do chwili omawianej nowelizacji, gdy komornik był powiązany stosunkiem pracy z sądem rejonowym (prezesem sądu).
Rezygnacja z pracowniczego statusu komornika pociągnęła za sobą konieczność [...]