Monitor Prawniczy
nr 7/2001
ETPCz: prawo do informacji - glosa do orzeczenia w sprawie Guerra and Others v. Italy (116/1996/735/932)
Autor jest studentem WPiA UMK w Toruniu.
Autor jest asystentem na WPiA UMK w Toruniu.
Abstrakt
Europejski Trybunał Praw Człowieka (zwany dalej Trybunałem) wydał 19.2.1998 r. bardzo interesujące orzeczenie w sprawie Guerra and others versus Italy (dalej sprawa Guerra)1. Zasadniczo dotyczy ono stosowania art. 8 Konwencji Rady Europy z 4.11.1950 r. o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (dalej - Konwencja)2.
| Art. 8 ust. 1 Konwencji stanowi: "Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, miru domowego i swojej korespondencji". Ust. 2 wymienia klauzule ograniczające korzystanie z tego prawa, oczywiście po bezwzględnym spełnieniu przesłanek legalności i konieczności w demokratycznym społeczeństwie. |
Potwierdza to utrwaloną już od początku lat 90. linię orzecznictwa Trybunału w zakresie stosowania tego postanowienia Konwencji do spraw, które swym zakresem przedmiotowym obejmują naruszenia środowiska naturalnego3. Piszemy "zasadniczo", bowiem Trybunał - związany przedmiotowo zakresem jurysdykcji określonym w decyzji Komisji o dopuszczalności z 6.7.1995 r. - nolens volens musiał zająć się ewentualnym naruszeniem postanowienia art. 10 Konwencji, statuującego prawo do informacji. | Art. 10 § 1 Konwencji: "Każdy ma prawo do wolności wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność poglądów oraz otrzymywania i przetważania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy artykuł nie stoi na przeszkodzie udzieleniu przez państwa zezwoleń dla przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych". |
W sprawie Guerra Trybunał odstąpił jednak - wprawdzie tylko częściowo - od tej zasady i uznał, że zgodnie z postanowieniem art. 45 Konwencji4 jest on "(...) właściwy do rozpoznania spraw dotyczących interpretacji niniejszej Konwencji, które zostaną mu przekazane przez Wysokie Układające się Strony lub przez Komisję, zgodnie z art. 48". Trybunał jednak podkreślił, że pełna jurysdykcja przysługuje tylko "w zakresie sprawy", który jest wyznaczony decyzją Komisji o dopuszczalności skargi. W tak wyznaczonym zakresie Trybunał może zajmować się jakimkolwiek faktem lub zagadnieniem prawnym, które wystąpi w postępowaniu5. W glosowanej sprawie, chociaż nie przedstawiono wprost zarzutów opartych na art. 8 w skardze do Komisji, Trybunał słusznie przyjął, że wniesione zarzuty o niedostarczenie informacji były oczywiście relewantne dla faktycznego i rzeczywistego wykonywania prawa do prywatności, miru domowego i życia rodzinnego, gwarantowanego postanowieniem art. 8 § 1 Konwencji. Trybunał rozpatrywał więc jeszcze zastosowanie i naruszenie art. 2 § 1 i art. 8 § 1 Konwencji.Stan faktyczny
Skargę wniosło 18.10.1988 r. czterdziestu mieszkańców Manfredonii, w pobliżu której został usytuowany zakład "Enichem" produkujący chemikalia. W 1988 r. uznano zakład za obiekt "wysokiego ryzyka" na podstawie dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich (82/501/EEC) o ryzyku ciężkich wypadków wynikających z przedsięwzięć gospodarczych, niebezpiecznych dla środowiska6, która w 1988 r. została wprowadzona do prawa włoskiego dekretem prezydenckim (DPR 175/88).W przeszłości dochodziło w zakładzie do wypadków, w wyniku których mieszkańcy trafiali do szpitala z objawami zatrucia arszenikiem. Komitet ekspertów ustanowiony przez Radę Okręgu Manfredonia opublikował raport, w którym stwierdzono, iż zabroniono komitetowi wstępu na teren zakładu. Jednocześnie okazało się, iż w wyniku badań przeprowadzonych na zlecenie zakładu wykazano zły stan urządzeń zabezpieczających przed szkodliwymi emisjami.W wyniku postępowania przeciwko 7 dyrektorom zakładu "Enichem", z oskarżenia 420 mieszkańców Manfredonii o popełnienie przestępstwa nadmiernego zanieczyszczenia powietrza i o niedopełnienie obowiązków w tym zakresie, skazano zaledwie dwóch, i to tylko na pięć miesięcy aresztu i 2 mln lirów grzywny.Przewidując obowiązek informowania opinii publicznej o stanie bezpieczeństwa środowiska, art. 5 dekretu wymaga przy podejmowaniu działalności niebezpiecznej dla środowiska złożenia raportu do Ministerstwa Środowiska i Ministerstwa Zdrowia. Za niedopełnienie tych obowiązków przewidziano sankcję karną w postaci 1 roku pozbawienia wolności. Zgodnie z art. 19 dekretu Ministrowie Środowiska i Zdrowia wspólnie przyjęli wnioski w sprawie raportu o bezpieczeństwie, przedłożonego przez fabrykę w lipcu 1989 r. Wnioski te przewidywały wprowadzenie udoskonaleń w instalacjach, tak do bieżącej produkcji nawozów sztucznych, jak i na wypadek podjęcia na nowo produkcji wstrzymanej w 1994 r. Udzielały też prefektowi instrukcji co do środków wymaganych przez art. 17 dekretu. Przepis ten nakłada na lokalne władze obowiązek przygotowania planu zabezpieczającego oraz poinformowania mieszkańców o potencjalnym niebezpieczeństwie.O prawie do informacji mówi [...]
