Abstrakt
Konieczność ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
Rozważania dotyczące tematu niniejszego opracowania wypada zacząć od być może oczywistej, ale często nie uświadamianej reguły, iż wprowadzenie odpowiedzialności cywilnej rodzi potrzebę jej ubezpieczenia. W skrócie oznacza to, że bez nałożenia na dany podmiot odpowiedzialności cywilnej w zakresie określonej działalności nie istnieje interes ubezpieczeniowy tego podmiotu w zawarciu umowy ubezpieczenia. Przepisy o odpowiedzialności cywilnej kreują i kształtują bowiem przedmiot ubezpieczenia. Z drugiej strony - istnienie określonej regulacji prawnej determinuje ubezpieczalność danego ryzyka w ogóle oraz wyznacza granice tej ubezpieczalności. Ustawodawca, wprowadzając odpowiedzialność cywilną z określoną zasadą tej odpowiedzialności i w oparciu o określone przesłanki, nie dostosowuje tych regulacji pod kątem ubezpieczalności (zwłaszcza przez komercyjne zakłady ubezpieczeń) na zasadach dobrowolności. Oznacza to zatem, iż wprowadzając do obrotu określony produkt ubezpieczeniowy zakłady ubezpieczeń - poprzez wyznaczenie granic ubezpieczalności za pomocą stosownych postanowień umowy zabezpieczenia (definicje, przedmiot ubezpieczenia, wyłączenia itp.) - często pozostawiają mniejszy lub większy margines odpowiedzialności poza zasięgiem ochrony ubezpieczeniowej. Sytuacja taka jest pewnym “wyzwaniem” dla ustawodawcy, bowiem w imię ochrony interesu poszkodowanych może on zdecydować się na “odgórne” wyznaczenie granic ubezpieczalności w warunkach obowiązkowego ubezpieczenia. Technika ta została zastosowana przede wszystkim w ryzykach “masowych”, takich jak odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z ruchem pojazdów mechanicznych czy prowadzenie gospodarstwa rolnego, a także “zawodowych”, takich jak wykonywanie zawodu lekarza współpracującego z kasą chorych czy doradcy podatkowego.Teoretycznie, poprzez wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia z wyznaczeniem wzorca umownego ustawodawca może nawet przekroczyć granice ubezpieczalności danego ryzyka. Taka sytuacja istnieje już obecnie, jeżeli weźmiemy pod uwagę np. kontekst roszczeń w ramach kontraktu (majątkowe roszczenia dotyczące jakości świadczenia), które mogą być kierowane do przedstawicieli takich zawodów, jak doradcy podatkowi. Tego typu roszczenia z reguły nie są objęte ubezpieczeniem OC, a zwłaszcza w takich sytuacjach prawnych, jak system niemiecki, szwajcarski i austriacki. Niski poziom legislacji ubezpieczeniowej w zakresie wzorców umownych jest zjawiskiem jeszcze zbyt powszechnym, nie dotyczy to jedynie tekstu warunków w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, którego kolejne wersje wykazują daleko zaawansowaną szczegółowość i coraz większą precyzję regulacji.