Abstrakt

Rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 KP jako nadzwyczajny środek rozwiązania stosunku pracy powinno być stosowane przez pracodawcę wyjątkowo i z ostrożnością.

Wyrok SN z 29.11.2012 r., II PK 116/12

Przewodniczący Sędzia SN Romualda Spyt, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 29.11.2012 r. sprawy z powództwa Marka B. przeciwko Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. z siedzibą w W. o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy lub o odszkodowanie na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku SO w W. z 21.12.2011 r. […],

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę SO w W. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powód Marek B. wniósł o przywrócenie do pracy w „Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. i zasądzenie od pozwanej na jego rzecz wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Pozwane „Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji” Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wniosło o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z 27.7.2011 r. SR w W. przywrócił powoda do pracy i zasądził od pozwanej na rzecz powoda trzykrotność kwoty 5240 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy od 13.10.2009 r. pod warunkiem podjęcia pracy u pozwanej w terminie 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia oraz oddalił powództwo o wynagrodzenie w pozostałym zakresie.

Sąd I instancji ustalił, że powód od 13.3.2007 r. był u pozwanej zatrudniony na podstawie umowy na czas nieokreślony na stanowisku kierownika działu. Od 20.2.2009 r. do 12.8.2009 r. Marek B., ze względu na stan zdrowia, przebywał w sanatorium w miejscowości G., położonej niedaleko granicy z Rosją (ok. 5 km), gdzie swoim zasięgiem dociera również sygnał sieci telefonii komórkowej działającej na terenie Rosji. Powód miał ze sobą telefon służbowy, który rozliczany jest przez pozwaną. Powód w dniu przybycia do G. został poinformowany o możliwości wystąpienia sytuacji, w której jego telefon komórkowy zaloguje się automatycznie do sieci rosyjskiego operatora komórkowego. W związku z powyższym zmienił ustawienia w swoim telefonie, wybierając „ręczny” tryb wyboru operatora sieci i wybrał sieć Plus GSM, tj. macierzystą sieć, w której pozwana wykupiła usługi telekomunikacyjne dla wszystkich pracowników. W dniach 11–12.8.2009 r. połączenia przychodzące na telefon służbowy, w którego posiadaniu był powód, były dokonywane za pośrednictwem rosyjskich sieci telefonii komórkowych, co skutkowało naliczaniem opłat za połączenia międzynarodowe w usłudze „roaming”. Powód wyłącznie odbierał telefony, sam nie wykonywał żadnych połączeń telefonicznych. Po powrocie z sanatorium, Marek B. będąc w pracy, sprawdził stan konta abonenckiego posiadanego telefonu i stwierdził, że zostały wykonane połączenia w usłudze „roaming”, pomimo że nie przekraczał granic Polski. Zadzwonił do biura obsługi klienta sieci Plus GsSM, gdzie uzyskał informację, że aby złożyć reklamację na świadczone usługi, należy najpierw otrzymać fakturę za te usługi (w formie papierowej). Powód otrzymał fakturę 16.9.2009 r. i w tym samym dniu zatwierdził ją jako prawidłową i zgodną ze stanem faktycznym, gotową do dalszych czynności – to jest dokonania jej płatności, ponieważ jak wynikało z przepisów, z którymi się zapoznał, złożenie reklamacji nie wstrzymuje terminu płatności należności za usługi telekomunikacyjne (zeznania powoda). Przedmiotowa faktura 21.9.2009 r. trafiła do Wojciecha J. – członka zarządu pozwanej, który stwierdził, że na fakturze znajdują się koszty związane z połączeniami wykonanymi w „roamingu”, w związku z czym wszczął dochodzenie w tej sprawie. Wojciech J. 22.9.2009 r. został poinformowany przez powoda, że koszty za połączenia międzynarodowe są niezgodne ze stanem faktycznym i podlegają reklamacji. O godzinie 11:11 tego dnia powód wysłał drogą elektroniczną przez e-mail, reklamację do operatora sieci komórkowej Plus GSM, gdzie opisał całą zaistniałą sytuację, wnosząc o korektę przedmiotowej faktury. W tym samym czasie, tj. o godzinie 11:11 Wojciech J. również e-mailem zwrócił się z prośbą do Marka B. o przedstawienie billingu za ostatni miesiąc, dotyczącego telefonu służbowego, z którego korzystał powód. W odpowiedzi na tę prośbę, powód o godzinie 13:22 przesłał Wojciechowi J. e-maila zwrotnego otrzymanego od operatora sieci komórkowej potwierdzającego zgłoszenie reklamacji. Opisane zachowanie zarząd pozwanej zinterpretował jako chęć ukrycia rozmów prywatnych prowadzonych ze służbowego telefonu oraz jako „nabijanie rachunku firmowego” i w związku z tym 12.10.2009 r. rozwiązał stosunek pracy z Markiem B. w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP. Dnia 25.9.2009 r., także po akceptacji członka zarządu pozwanej Wojciecha J., spółka dokonała przelewu całej zawartej na fakturze VAT kwoty, tytułem należności za usługi telekomunikacyjne świadczone w okresie od 9.8.2009 r. do 8.9.2009 r. r. Sieć Plus GSM – Polkomtel SA Dział Reklamacji 20.10.2009 r. uznał reklamację Marka B. i wystawił fakturę korygującą, która anulowała kwotę 363,57 zł – to jest całą kwotę naliczoną w przedmiotowej fakturze za usługi wykonane w ramach „roamingu”. Uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Spółki Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. z siedzibą w W. 30.11.2010 r. zmieniono regulamin organizacyjny tego przedsiębiorstwa, między innymi w tym zakresie, że zlikwidowano stanowisko Kierownika Działu Administracyjnego. Prokuratura Rejonowa w W. wniosła do SR w W. akt oskarżenia przeciwko Markowi B. w sprawie dotyczącej zawiadomienia pracodawcy o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Sąd wskazał, że strona pozwana nie przedstawiła dowodów potwierdzających jej tezę, że powód próbował obciążyć ją kosztami korzystania w ramach telefonii komórkowej z usług roamingu. To powód zainicjował i prowadził postępowanie w sprawie reklamacji przedmiotowej faktury VAT. Pozwana nie udowodniła również, że powód chciał przed nią ukryć wysokość rachunku oraz fakt, że zawarte są na nim koszty roamingu. Przedmiotową fakturę VAT powód przekazał swojemu bezpośredniemu przełożonemu Dyrektorowi Ekonomiczno-Finansowemu Wojciechowi J., będącemu zarazem członkiem zarządu pozwanej spółki, celem ponownego sprawdzenia i zatwierdzenia.

Zdaniem sądu I instancji zachowania powoda nie można zakwalifikować jako naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Powód, mając świadomość, że koszty naliczone przez operatora sieci komórkowej Plus GSM, a przedstawione na przedmiotowej fakturze, są bezpodstawne, skomunikował się z nim telefonicznie w celu wyjaśnienia sytuacji. Tam otrzymał informację, że aby móc reklamować wadliwie wykonane połączenia – tj. wykonane w ramach roamingu, mimo że przez cały czas przebywał na terytorium Polski – musi mieć fakturę VAT w formie papierowej, uwzględniającą wadliwą usługę. Powód otrzymał przedmiotową fakturę VAT 16.9.2009 r. i w tym dniu zaakceptował ją pod względem merytorycznym. Powód, przebywając w bliskim sąsiedztwie rosyjskiej granicy w miejscowości G., mimowolnie i nieświadomie odbierał połączenia przychodzące, realizowane za pośrednictwem rosyjskiego operatora komórkowego, tj. połączenia uznane za międzynarodowe, mimo że takimi nie były, ponieważ odbywały się tylko i wyłącznie na terenie Polski. W ocenie sądu powód słusznie dokonał pozytywnej oceny merytorycznej przedmiotowej faktury, ponieważ faktyczny błąd wystąpił w technicznym połączeniu telefonicznym, który wyniknął na skutek silnego sygnału wysyłanego przez rosyjskiego operatora komórkowego, który swoim zasięgiem obejmuje również przygraniczne tereny Polski. Nie było błędem wskazanie przez operatora kosztów połączeń w ramach roamingu, lecz ich wykonanie w ten sposób. Powód zatwierdzając tę fakturę, był zdeterminowany do złożenia reklamacji na wadliwą usługę. Świadczy o tym fakt, że zainteresował się tym problemem niezwłocznie po powrocie z G., tj. z miejsca, w którym doszło do błędnego wykonania usługi. Zdaniem sądu nie sposób przyjąć założenia, że powód pomimo iż nie przekraczał granicy polsko-rosyjskiej oraz nie wykonywał połączeń w ramach roamingu, próbował zataić przed pracodawcą koszty związane z połączeniami międzynarodowymi. Sąd I instancji uznał, że z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że Marek B. nie próbował zataić prawdy przed swoim pracodawcą oraz nie próbował wykorzystywać swojego stanowiska służbowego do prywatnych celów. Złożył on reklamację na wadliwie wykonaną usługę, czym tak naprawdę działał na korzyść pozwanej. Sąd I instancji ustalił również, że Dział Administracyjny, którego kierownikiem był powód, nadal istnieje i jest zarządzany przez kierownika Biura Zarządu, a zatem zadania, jakie wykonywał w ramach swojego stanowiska Marek B., są nadal realizowane w pozwanym przedsiębiorstwie.

Apelację od powyższego wyroku w części uwzględniającej powództwo wywiodła strona pozwana, zarzucając wyrokowi sądu I instancji sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, naruszenie art. 233 § 1 KPC, polegające na braku wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 52 § 1 pkt 1 KP przez uznanie, że zachowania powoda nie można zakwalifikować jako naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i naruszenie art. 45 § 2 KP w związku z art. 56 § 2 KP przez jego niezastosowanie, pomimo wykazania w toku postępowania przed sądem I instancji, że uwzględnienie żądania o przywrócenie do pracy jest niemożliwe i niecelowe. Wskazując na powyższe zarzuty, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, przez oddalenie powództwa powoda w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu.

Wyrokiem z 21.12.2011 r. sąd II instancji zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I, II, IV i V w ten sposób, że powództwo oddalił, oraz orzekł o kosztach.

W ocenie sądu II instancji, sąd I instancji pominął część dowodów i okoliczności, w świetle których wywiedzione przez ten sąd wnioski co do zasadności roszczeń powoda są wadliwe. Sąd II instancji przyjął zatem za własne ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji, uzupełniając je o ustalenie, że w okresie poprzedzającym rozwiązanie łączącego strony stosunku pracy obowiązywała u pozwanej „Instrukcja obiegu i kontroli dokumentów w Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.” (wprowadzona jako załącznik do zarządzenia Prezesa Nr 5 z 20.6.2001 r.) i że powód, zatwierdzając przedmiotową fakturę do zapłaty, naruszył przepisy tej instrukcji. Sąd II instancji ustalił, że w instrukcji zastrzeżono między innymi, że stwierdzone w dowodach nieprawidłowości merytoryczne powinny być uwidocznione na załączonym do dowodu szczegółowym opisie nieprawidłowości, który powinien zawierać datę i podpis sprawdzającego. Jeżeli zachodzi taka konieczność, opis nieprawidłowości powinien być potwierdzony dodatkowo przez osobę do tego upoważnioną. Stwierdzenie nieprawidłowości uwidocznione w tej formie będzie podstawą do ewentualnego dochodzenia odszkodowania od osób materialnie odpowiedzialnych, względnie do zażądania od kontrahenta wystawienia faktury korygującej. Sąd II instancji wskazał, że powód tej procedury nie dochował, zatwierdzając do zapłaty przedmiotową fakturę i że wprowadził przełożonego w błąd, informując go o wysłaniu reklamacji obejmującej tę fakturę, podczas gdy, jak sam przyznał, reklamację wysłał dopiero po rozmowie z przełożonym. Przyczyną rozwiązania łączącego strony stosunku pracy było, jak wynika z pisma z 12.10.2009 r., „rażące naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, przejawiające się w tym, że 16.9.2009 r. »powód« zaakceptował fakturę VAT operatora telefonicznego uwzględniającą »jego« prywatne rozmowy telefoniczne przeprowadzone w ramach usługi roamingu w okresie od 11.8.2009 r. do 12.8.2009 r. Zachowanie takie, w kontekście umyślnego wykorzystania stanowiska służbowego do celów prywatnych oraz narażenia na szkodę poprzez zaakceptowanie wydatków niezwiązanych z prowadzeniem przez pracodawcę działalności gospodarczej stanowi rażące naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych polegających na sumiennym i starannym wykonywaniu pracy (art. 100 § 1 KP) oraz dbałości o dobro zakładu pracy oraz ochronie jego mienia (art. 100 § 2 pkt 4 KP)”. Tak ujęta przyczyna decyzji pozwanej o rozwiązaniu z powodem umowy o pracę w ocenie sądu II instancji znalazła potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym, gdyż powód zaakceptował do realizacji fakturę, do której, zgodnie z wyżej powołaną instrukcją, winien był sporządzić i dołączyć pisemny opis stwierdzonych nieprawidłowości. Działanie powoda nie doprowadziło ostatecznie do powstania szkody, gdyż operator wystawił fakturę korygującą, ale na powstanie tej szkody pozwanej narażało. Przy ocenie zachowania powoda, zdaniem sądu II instancji, nie można pomijać okoliczności, że jak wynika z jego postępowania odnośnie do faktury dotyczącej rozmów M.O., znał on powyższą instrukcję i stosował. Na te okoliczności wskazywał Wojciech J. – członek zarządu pozwanej słuchany w charakterze strony. Zaakceptowanie przedmiotowej faktury przez powoda bez dołączenia do niej pisemnego opisu stwierdzonych nieprawidłowości, a więc w sposób sprzeczny z obowiązującą instrukcją, wypełnia, zdaniem sądu II instancji, przesłankę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych i mogło narazić pozwaną na szkodę. Nie można w ocenie sądu II instancji pomijać okoliczności, że powód nie powiadomił Wojciecha J. o wadliwości otrzymanej faktury oraz wszczęciu postępowania reklamacyjnego czy czynnościach podjętych w celu jego wszczęcia. Do ujawnienia sytuacji doszło wskutek kontroli przedmiotowej faktury podjętej przez Wojciecha J., a i tu powód wprowadził go w błąd, twierdząc, że wysłał reklamację, podczas gdy, jak sam zeznał, reklamacja była złożona po tej rozmowie.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył skargą kasacyjną powód. Wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o jego zmianę, przez orzeczenie co do istoty sprawy i uwzględnienie powództwa, powód zarzucił sądowi II instancji obrazę prawa materialnego, tj. art. 52 § 1 pkt 1 KP, przez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, że w ustalonym w sprawie stanie faktycznym zachowanie powoda stanowi rażące naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, polegających na sumiennym i starannym wykonywaniu pracy oraz dbałości o dobro zakładu pracy oraz ochronie jego mienia oraz naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 316 § 1 KPC i art. 382 KPC w zw. z art. 233 KPC, przez wydanie zaskarżonego orzeczenia na podstawie całkowicie odmiennej oceny przez sąd II instancji stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy oraz przeprowadzonych przez sąd I instancji dowodów, która doprowadziła sąd II instancji do zmiany ustaleń faktycznych stanowiących podstawę wydania skarżonego wyroku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga jest [...]