Abstrakt
Przesłanki zachowania zwykłej formy pisemnej
W przeciwieństwie do dawnych okresów rozwoju prawa, w nowoczesnych systemach prawnych rdzeniem powszechnie stosowanych form szczególnych jest dokument, wymagający ujęcia treści oświadczenia woli w postaci graficznych znaków słownych, opatrzony podpisem. Wzorzec ten przyjął również ustawodawca polski stanowiąc w art. 78 KC, że do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarczy złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Dokument zawierający tylko te cechy określa się w języku prawniczym mianem zwykłej formy pisemnej1 .Do zachowania tej formy konieczne jest, aby treść oświadczenia woli wyrażona została w języku pisanym, a więc znakami graficznymi na oznaczenie słów uporządkowanych zgodnie ze strukturą danego języka. Innego rodzaju znaki graficzne - przede wszystkim rysunki lub znaki obrazkowe nie odpowiadają wymaganiom formy pisemnej i same przez się nie mogą konstytuować treści oświadczenia woli, natomiast mogą ją uzupełniać lub bliżej objaśniać. Przepisy KC nie stanowią o tym, w jakim języku oświadczenie woli ma być wysłowione, aby spełniało wymagania formy pisemnej. Natomiast pewne ograniczenia w tym względzie przewiduje ustawa z 7.10.1999 r. o języku polskim (Dz.U. Nr 90, poz. 999).
Kodeks cywilny nie wyjaśnia również, za pomocą jakich materiałów należy dokument sporządzić. Powinny to być jednak materiały zdolne do utrwalenia treści oświadczenia woli, ponieważ inaczej forma pisemna nie mogłaby pełnić istotnej dla niej funkcji dowodowej.
We współczesnych stosunkach typowym podkładem używanym do tego celu jest papier, a już nie kamień, glina lub płyty miedziane lub węzły na sznurach stosowane w dawniejszych epokach, które zresztą byłyby obecnie niedopuszczalne z uwagi na niemożliwość złożenia na nich podpisu (por. niżej). Materiały tak nietrwałe, jak np. piasek, w ogóle nie wchodzą w rachubę. Natomiast nie jest wykluczone użycie materiałów o funkcji podobnej do papieru - jak np. odpowiednio wyprawione skóry, które stanowiły typowy podkład dla średniowiecznych dokumentów.
Także materiał użyty do stawiania znaków graficznych nie został bliżej określony w ustawie. Jednakże i on musi mieć cechę trwałości. W szczególności mają ją: atrament, używany nie tylko do pisania piórem, ale i długopisem, farba drukarska lub inna; zapewne także tzw. ołówki kopiowe. Natomiast co do ołówków grafitowych można mieć wątpliwości, czy pozostawiają one znaki trwałe. Raczej jednak należałoby przyjąć w tym względzie liberalny punkt widzenia, biorąc m.in. pod uwagę rozwiniętą technikę odczytywania pisma zatartego.
Oświadczenie woli może spisać ktokolwiek i to pismem ręcznym albo maszynowym. Te reguły ogólne mogą być modyfikowane przepisami szczególnymi (por. np. art. 949 § 1 KC dotyczący testamentu holograficznego).
Na jeden dokument może składać się większa liczba kartek papieru, byleby były one tak oznaczone, iż każdy mógłby stwierdzić, iż stanowią składnik większej całości.