Abstrakt

Uwagi wprowadzające

Postępowanie nakazowe i upominawcze należą do postępowań odrębnych w ramach trybu procesowego. Modelowo wzmiankowane postępowania dzielą się na dwa etapy: pierwszy, zainicjowany wniesieniem pozwu a kończący się wydaniem nakazu (niejawny, pisemny, ograniczający kontradyktoryjność, zawężający katalog środków dowodowych do dokumentów); drugi etap - kontradyktoryjny, wiąże się z wdaniem się w spór przez pozwanego, zainicjowany zostaje wniesieniem przez niego zarzutów bądź sprzeciwu.

Przedmiotem postępowania nakazowego jest dochodzenie roszczeń pieniężnych albo świadczenia innych rzeczy zamiennych. Wydanie nakazu możliwe jest jedynie w przypadku dołączenia do pozwu wymienionych w przepisie art. 485 KPC dokumentów.

Postępowanie upominawcze jest postępowaniem (odrębnym), będącym sui generis postępowaniem wstępnym; postępowanie upominawcze może być stosowane w każdej sprawie, w której powód dochodzi roszczenia pieniężnego (bez względu na jego wysokość), oraz gdy przepis szczególny tak stanowi.

Postępowanie nakazowe

Rozpoznanie sprawy w ramach postępowania nakazowego może mieć miejsce jedynie na skutek pisemnego wniosku powoda zgłoszonego w pozwie (realizacja zasady dyspozycyjności formalnej). Brak takiego wniosku uniemożliwia sądowi wydanie nakazu zapłaty - wyłączone jest działanie sądu z urzędu. Taki stan rzeczy skutkuje rozpoznaniem pozwu w postępowaniu zwykłym, względnie w ramach postępowania upominawczego, do którego sąd może (a ściślej rzecz ujmując - jest zobligowany) sprawę skierować ex officio. Ostatnie twierdzenie wymaga szerszego uzasadnienia. Literalne brzmienie przepisu art. 498 § 1 KPC in principio, iż „sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego (...)” wskazuje na istnienie obowiązku wydania nakazu zapłaty, jeżeli tylko istnieją ku temu podstawy, tj. gdy na podstawie opisanego w pozwie stanu faktycznego, niebudzącego wątpliwości, można dochodzone roszczenie uznać za uzasadnione (tj. gdy przedstawiony stan faktyczny uzasadnia(łby) uwzględnienie powództwa) - inaczej rzecz ujmując - gdy w sprawie nie wystąpiły negatywne przesłanki wymienione w przepisie art. 499 KPC. Wobec powyższego należy stwierdzić, iż doszło do odwrócenia ogólnej zasady rządzącej postępowaniem cywilnym, zgodnie z którą sąd rozpoznaje sprawy na rozprawie (art. 148 § 1 KPC). W obecnym stanie prawnym sąd, przynajmniej w „fazie wstępnej”, korzystając z przepisów normujących postępowanie upominawcze, rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym (art. 498 § 2 KPC). Tytułem przypomnienia: nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli według treści pozwu:

Wydanie nakazu nie jest możliwe nawet wówczas, gdy - powyżej opisane - negatywne przesłanki dotyczyć będą tylko części roszczenia bądź też jednego z kilku współpozwanych. Ponadto wydanie nakazu nie jest możliwe również w sytuacji, w której powództwo winno być oddalone (z uwagi na okoliczności nieobjęte przesłanką art. 499 pkt 1 KPC), odrzucone, względnie w sytuacji, w której pozew winien zostać przekazany innemu sądowi jako właściwemu.

Omawiane wyżej przepisy są wyrazem zauważalnych tendencji zmierzających do [...]