Abstrakt

Uzasadnienie:

Wyrokiem z 11.5.2006 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego Jana B. od wyroku Sądu Okręgowego z 23.3.2005 r., zapadłego w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej B. o zapłatę.

Jan B. uzyskał 1.8.2000 r. przydział lokalu użytkowego o powierzchni 240,58 m², do którego przysługiwało mu spółdzielcze prawo własnościowe. Z powodu zalegania z uiszczaniem opłat eksploatacyjnych w dniu 27.9.2001 r. uchwałą Rady Nadzorczej spółdzielni został wykluczony z grona członków spółdzielni. Od uchwały tej pozwany nie wniósł odwołania. Wcześniej, bo 21.5.2001 r., złożył wniosek o przekształcenie własnościowego prawa spółdzielczego w odrębną własność lokalu, jednak do przekształcenia nie doszło. Pozwany, pomimo wygaśnięcia członkostwa, nadal korzysta z lokalu użytkowego.

Opłaty z tytułu korzystania z powyższego lokalu zostały ustalone zgodnie z postanowieniem § 97 statutu powodowej spółdzielni. Pozwany nie zaakceptował ustalonej wysokości i początkowo uiszczał opłaty niższe, ustalone według swojego uznania, a następnie zaprzestał w ogóle ich uiszczania.

Sąd I instancji, zasądzając dochodzoną przez spółdzielnię należność wskazał, że wobec bezumownego korzystania przez pozwanego z lokalu należącego do powódki, obowiązany jest on do zapłaty na jej rzecz odszkodowania z tego tytułu. Podstawę prawną stanowi art. 224 § 2 w zw. z art. 225 KC. Sąd nie uwzględnił zarzutów pozwanego dotyczących nieprawidłowego wyliczenia wysokości opłat należnych od lokalu, z którego korzysta. Przepisy ustawy z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (t. jedn.: Dz.U. Z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.; dalej jako: PrSpółdz) przewidują bowiem procedurę wzruszania uchwał organów spółdzielni. Pozwany, nie akceptując wysokości opłat, mógł zaskarżyć je bezpośrednio na drodze sądowej. Skoro nie zdecydował się na skorzystanie z tej drogi w czasie, kiedy był członkiem spółdzielni, jak również po wykluczeniu go z członkostwa, należy domniemywać, że nie miał stosownych argumentów. Zaprzestanie uiszczania opłat spowodowało powstanie szkody po stronie powodowej spółdzielni, której wysokość nie budzi wątpliwości.

Sąd Apelacyjny, oddalając apelację pozwanego, wskazał, że w rozpoznawanej sprawie niezbędne jest w pierwszej kolejności ustalenie, czy pozwanemu służy jakieś prawo do zajmowanego lokalu. Istnienie takiego prawa wykluczyłoby możliwość zasądzenia dochodzonej należności na podstawie art. 224 § 2 KC. W dacie wykluczenia pozwanego ze spółdzielni, PrSpółdz w art. 227 przewidywało, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu może przysługiwać jedynie członkowi spółdzielni mieszkaniowej. Przepis ten uchylono ustawą z 19.12.2002 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 240, poz. 2058), wprowadzając jednocześnie do ustawy z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 4, poz. 27 ze zm.; dalej jako: SpółMieszkU) m.in. art. 17⁸. Przepis ten wiązał prawo do lokalu z członkostwem w spółdzielni (przywracając jednocześnie polskiemu systemowi prawnemu własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu). Wyrokiem z 30.3.2004 r. (TK 32/03, OTK-A Nr 3/2004, poz. 22) TK uznał art. 17⁸ SpółMieszkU za niezgodny z art. 64 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 1 Konstytucji RP. Tym samym, zakwestionowany przepis utracił moc z dniem 15.4.2004 r. Poczynając od tej daty, własnościowe prawo do lokalu może przysługiwać także osobie niebędącej członkiem spółdzielni. Uchwała Rady Nadzorczej powodowej spółdzielni wykluczająca pozwanego, podjęta została przed wskazaną wyżej datą (27.9.2001 r.), jednak Sąd Apelacyjny przyjął, że biorąc pod uwagę stanowisko orzecznictwa dotyczące skutków uznania przepisu ustawy za sprzeczny z Konstytucją, należy przyjąć, iż pozwany Jan B. nie utracił prawa do lokalu i nie może być uważany za bezumownego posiadacza lokalu użytkowego.

Poszukując innej podstawy prawnej dla roszczeń powódki, sąd przyjął, że w okresie objętym pozwem, tzn. od marca 2002 r. do lutego 2004 r., podstawę prawną roszczeń od 15.1.2003 r. mógł stanowić art. 4 ust. 6 pkt 2 SpółMieszkU, przewidujący solidarną odpowiedzialność z członkami spółdzielni oraz właścicielami lokali osób, którym przysługuje własnościowe prawo do lokalu, a niebędących członkami spółdzielni za wszelkie opłaty wynikające z art. 4 ust. 1–5 SpółMieszkU. Przed dniem 15.1.2003 r. natomiast obowiązek ponoszenia opłat przez osoby, którym przysługiwało własnościowe prawo do lokalu, a niebędące członkami spółdzielni, wynikał z wykładni obowiązujących przepisów. Stosując bowiem wnioskowanie a maiori ad minus należy stwierdzić, że skoro właściciele lokali, a więc podmioty, którym służyło prawo silniejsze, obciążeni byli obowiązkiem ponoszenia opłat eksploatacyjnych, to taki obowiązek powinien ciążyć także na osobach, którym przysługiwało prawo słabsze – ograniczone prawo rzeczowe, jakim jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Co do wysokości dochodzonego roszczenia, to pomimo zmiany jego podstawy prawnej, Sąd Apelacyjny uznał ją za wykazaną w sposób należyty.

Sąd II instancji nie uwzględnił natomiast zarzutów pozwanego odnoszących się do nieprawidłowego określenia w statucie spółdzielni wysokości należnych opłat. Wskazał, że PrSpółdz, regulując problematykę wzruszania uchwał organów spółdzielni (w rozpoznawanej sprawie chodzi o uchwałę ustalającą treść statutu), wprowadza modyfikacje w stosunku do przepisów KC, wyłączając bezpośrednie zastosowanie art. 58 KC. Bez skutecznego zaskarżenia uchwały można w sposób uprawniony twierdzić, że nie wywołuje ona skutków prawnych jedynie wówczas, gdy chodzi o uchwałę nieistniejącą.

Skarga kasacyjna pozwanego oparta została na obu podstawach kasacyjnych. W ramach naruszenia przepisów postępowania skarżący wskazuje art. 378 KPC przez zaniechanie rozważenia wszystkich zarzutów apelacyjnych, w ramach naruszenia prawa materialnego – art. 58 KC w zw. z art. 4 SpółMieszkU oraz art. 18 PrSpółdz.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Części zarzutów sformułowanych w skardze kasacyjnej nie sposób odmówić zasadności. Podstawowym problemem, którego rozstrzygnięcie przesądzi także treść orzeczenia w rozpoznawanej sprawie, jest dopuszczalność kwestionowania w toku postępowania sądowego uchwał organów spółdzielni, także tych, co do których PrSpółdz nie przewiduje drogi postępowania wewnątrzspółdzielczego. Pozwany konsekwentnie kwestionował postanowienia statutu powodowej spółdzielni określające zasady ustalania wysokości opłat należnych od lokalu użytkowego. Sąd Apelacyjny uznał, że zarzuty odnoszące się do uchwały organu spółdzielni nie mogą być przedmiotem oceny sądu, gdyż [...]