Abstrakt
Zakres uprawnień zarządu
Zgodnie z art. 38 KC, osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Funkcjonowanie osoby prawnej w obrocie uzależnione jest od różnych czynników, w tym: celu i zakresu jej działalności, miejsca i charakteru regulacji, a także sposobu organizacji struktury wewnętrznej. Różna jest tym samym pozycja poszczególnych organów osób prawnych i ich członków oraz kompetencje tych organów. Jeżeli osoba prawna ma charakter korporacyjny, w ramach jej organizacji występuje organ stanowiący (uchwałodawczy), najczęściej określany mianem walnego zgromadzenia, organ nadzorczo-kontrolny w postaci rady nadzorczej oraz last but not least organ wykonawczo-administrujący, którym jest zarząd. Struktura taka najwyraźniej widoczna jest w spółkach kapitałowych (z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej) oraz w spółdzielniach.
Zarząd spółki kapitałowej lub spółdzielni jest tym spośród organów, z którym związane jest bieżące funkcjonowanie danej jednostki. Wynika to z przyznanych mu kompetencji. Zarząd spółki kapitałowej prowadzi jej sprawy oraz reprezentuje ją w stosunkach z innymi podmiotami - art. 198 § 1 i 201 § 2 oraz 369 § 1 KH. Zarząd spółdzielni kieruje działalnością spółdzielni oraz reprezentuje ją na zewnątrz - art. 48 § 1 PrSpółdz.
Działanie zarządu objęte jest tzw. domniemaniem kompetencji, co oznacza, że w sprawach niezastrzeżonych dla innych organów władny jest podejmować decyzje. Stanowcze brzmienie ma w tym zakresie art. 48 § 2 PrSpółdz - do zarządu spółdzielni należy podejmowanie decyzji niezastrzeżonych w ustawie lub w statucie innym organom. Jeżeli chodzi o pozycję zarządu spółki kapitałowej, powszechnie przyjęty jest pogląd wyrażający akceptację tej reguły1. Stąd też, ilekroć jakaś sprawa wymaga podjęcia decyzji przez inny niż zarząd organ osoby prawnej, odpowiedni przepis zawiera stosowne upoważnienie. Wskazać tu można art. 212 i 382-384 KH, regulujące zadania rady nadzorczej, oraz art. 221-222, 237, 388-389, 408-409 KH, regulujące sprawy wymagające podjęcia uchwały przez walne zgromadzenie2, a także szereg innych przepisów. Podobnie ma się sytuacja rady nadzorczej i walnego zgromadzenia spółdzielni - art. 38 i 46 PrSpółdz. Przepisy regulujące działalność poszczególnych kategorii osób prawnych mogą w ten sposób przewidywać, że skuteczne podjęcie określonego rodzaju czynności prawnych w imieniu osoby prawnej przez organ powołany do jej reprezentacji uzależnione jest od zajęcia w sprawie stanowiska przez inny organ - stanowiący lub nadzorczy. Taką rolę spełniają: art. 221 pkt 3 i 4, art. 222, art. 388 pkt 3, 4, 5 i art. 389 KH, a także art. 38 pkt 5 i 46 § 1 pkt 3 PrSpółdz. Dokonanie przez zarząd spółki kapitałowej lub spółdzielni czynności wymienionych w tych przepisach uzależnione jest od wymogu podjęcia stosownej uchwały przez zgromadzenie wspólników w spółce z o.o. lub walne zgromadzenie w spółce akcyjnej oraz radę nadzorczą lub walne zgromadzenie w spółdzielni. W dalszej części opracowania skoncentruję się na kwestiach związanych z działaniem zarządu spółki kapitałowej, natomiast regulacje dotyczące funkcjonowania spółdzielni mogą mieć znaczenie pomocnicze.
Zgodnie z art. 198 § 2 KH, prawo członka zarządu spółki z o.o. do jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem jakiegokolwiek przedsiębiorstwa handlowego, nie wyłączając zbywania i obciążania nieruchomości, ustanawiania i odwoływania prokury. Odnoszący się do spółki akcyjnej art. 369 § 2 KH powtarza pierwszą część tego sformułowania, bez precyzowania szczególnych czynności. Przepis ten zawiera natomiast zastrzeżenie wyjątku w postaci spraw wymienionych w art. 388 pkt 3, 4, 5 KH, wymagających uchwały walnego zgromadzenia. Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich (art. 198 § 3 i 369 § 3 KH).
Kompetencje zgromadzenia wspólników spółki z o. o. i walnego zgromadzenia spółki akcyjnej
Jeżeli chodzi o kompetencje zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i walnego zgromadzenia spółki akcyjnej, które mogą mieć związek z działaniem zarządu, to w omawianym zakresie należy uwzględnić [...]