Abstrakt

Zasady ustrojowe działalności gospodarczej

1. Wolność działalności gospodarczej

Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego (art. 5 PrGosp). Zasada wolności gospodarczej ma rangę konstytucyjną (art. 20 i 22 Konstytucji). PrGosp zasadę tą potwierdza i konkretyzuje. W ujęciu PrGosp wolność gospodarcza nie ma charakteru absolutnego, doznaje mianowicie ograniczeń podyktowanych koniecznością ochrony dóbr wyższego rzędu (np. ważne interesy państwa, jak bezpieczeństwo i obronność, czy interesy publiczne, jak życie i zdrowie ludzi, środowisko). Ograniczenia wolności gospodarczej mogą być przedmiotowe lub podmiotowe. Wśród pierwszych wymienić należy przede wszystkim koncesje (art. 14 PrGosp) i zezwolenia (art. 27 PrGosp) oraz zakazy⁴ ; przykładem drugich mogą być ograniczenia dotyczące osób zajmujących kierownicze stanowiska poństwowe⁵ . Koncesje i zezwolenia stanowią dość skuteczny instrument sprawowania przez państwo i jego administrację kontroli nad działalnością gospodarczą, ograniczający wolną konkurencję. Zakres ich stosowania przesądza w praktyce o zakresie wolności gospodarczej (zakazy występują sporadycznie). W porównaniu z GospU nastąpiło znaczne ograniczenie zakresu reglamentacji działalności gospodarczej. Wyrazem tego jest objęcie przez ustawę koncesjonowaniem 8 dziedzin działalności spośród 19 występujących tylko w GospU; zmniejszeniu uległa także liczba wymaganych zezwoleń. Nie można jednak stwierdzić, aby odpowiadało to oczekiwaniom środowisk przedsiębiorców i wymogom gospodarki wolnorynkowej⁶ .

2. Równość prawa przedsiębiorców

Zasada ta ma implikacje wewnętrzne i zewnętrzne. W pierwszym znaczeniu gwarantuje jednakowe traktowanie przedsiębiorców krajowych bez względu na formę prawną wykonywania działalności gospodarczej oraz rodzaj własności, zaś w drugim - przyznaje takie same prawa (i obowiązki) przedsiębiorcom krajowym i zagranicznym (art. 5 i 6 PrGosp).

3. Respektowanie warunków określonych prawem

Działalność gospodarcza może być podejmowana i wykonywana z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa (art. 5 PrGosp). Ogólne warunki określa ustawa, co nie tylko należy skonstatować, ale i z uznaniem podkreślić, bowiem dotychczasowy stan prawny budził w tym względzie wiele istotnych zastrzeżeń. Ogólnym warunkom poświęcone są przede wszystkim przepisy zamieszczone w rozdziale 2 PrGosp. Szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej określają odrębne ustawy. W pierwszym rzędzie są to ustawy przewidujące obowiązek uzyskania koncesji lub zezwolenia na wykonywanie danego rodzaju działalności gospodarczej. Wspomniane „warunki” są poza tym rozsiane po bardzo licznych ustawach i aktach wykonawczych odnoszących się do ochrony życia, zdrowia, żywności, środowiska itd. Omawianie szczególnych warunków wykonywania działalności gospodarczej wykracza poza ramy artykułu.