Abstrakt

Obligatoryjny charakter postępowania uproszczonego

Przed omówieniem podstawowych zasad rządzących nowo wprowadzonym postępowaniem należy zwrócić uwagę na znowelizowany art. 13 § 1 KPC, w którym dodano zdanie 2 w brzmieniu: „W przypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych”. Oznacza to, że stosowanie przepisów regulujących dane postępowanie odrębne - w tym postępowanie uproszczone - następuje niezależnie od woli stron ⁴, co nadaje temu ostatniemu postępowaniu charakter obligatoryjny (z zastrzeżeniem sytuacji opisanych w art. 505³ § 2 zd. 2 i art. 505⁷ KPC - o czym niżej), podobnie jak innym postępowaniom odrębnym⁵ (w sprawach małżeńskich, w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi, w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, w sprawach o naruszenie posiadania, w sprawach gospodarczych, w sprawach z zakresu przeciwdziałania praktykom monopolistycznym oraz w sprawach z zakresu regulacji energetyki), a na skutek omawianej nowelizacji KPC, również postępowaniu upominawczemu. Odmienny charakter posiada tylko postępowanie nakazowe, ponieważ rozpoznanie danej sprawy w tym postępowaniu zależy od zgłoszenia już w pozwie przez powoda pisemnego wniosku w tej kwestii (art. 484¹ § 2 KPC). Przybliżenie innych zasad rządzących postępowaniami: nakazowym i upominawczym, mającymi również uproszczony charakter, wykracza poza zakres niniejszego opracowania.

Tezę o przyznaniu obligatoryjnego charakteru wymienionym postępowaniom odrębnym wzmacnia dodanie przez wskazaną na wstępie ustawę nowelizującą KPC w art. 201 nowego § 1 w brzmieniu: „Przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia. W wypadkach przewidzianych w ustawie przewodniczący wyznacza posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym”.

Przedmiotowy zakres spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym

Przedstawienie odrębności, którymi odznacza się postępowanie uproszczone, należy rozpocząć od wskazania przedmiotowego zakresu spraw rozpoznawanych w tym postępowaniu.

1. Zgodnie z art. 505¹, w omawianym postępowaniu są rozpoznawane sprawy: po pierwsze - o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 5000 zł, a w sprawach wynikających z rękojmi lub gwarancji jakości, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty. Obejmuje ono zatem większość drobnych spraw cywilnych, w tym sprawy konsumenckie, natomiast niedopuszczalny jest omawiany tryb w stosunku do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, o ochronę prawa własności i ograniczonych praw rzeczowych oraz o ochronę posiadania⁶. Wprowadzenie w stosunku do roszczeń wynikających z rękojmi lub gwarancji jakości, dla oceny dopuszczalności omawianego trybu, kryterium wartości przedmiotu umowy w miejsce wartości przedmiotu sporu pozwala na odcięcie od postępowania uproszczonego spraw, np. o wymianę na wolne od wad rzeczy mających wysoką wartość, w których wartość przedmiotu sporu, rozumiana jako różnica wartości rzeczy wolnej od wad i rzeczy wadliwej, nie przekracza 5000 zł⁷.

2. Drugą grupą spraw należących do postępowania uproszczonego są sprawy o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.

W literaturze zwrócono uwagę, że może wystąpić zbieg możliwości dochodzenia pewnych roszczeń pieniężnych w dwóch różnych postępowaniach odrębnych (uproszczonym i upominawczym) przed tym samym sądem. Zalecono w takich wypadkach pierwszeństwo wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, chyba że brak jest przesłanek do rozpoznania sprawy w tym postępowaniu, są natomiast spełnione warunki zastosowania trybu postępowania uproszczonego. Według przepisów o tym ostatnim postępowaniu może się toczyć sprawa również w razie skutecznego wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym⁸.

Do postępowania uproszczonego skierowano sprawy należące do właściwości rzeczowej sądów rejonowych, co umożliwi - z momentem utworzenia wydziałów (sądów) grodzkich - przekazanie omawianych spraw tym wydziałom (sądom).

Urzędowe formularze

W celu zapewnienia sprawności i przyspieszenia postępowania uproszczonego przewidziano obowiązek sporządzania wymienionych w art. 505² pism procesowych (pozew - również pozew wzajemny - art. 204 § 3, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe) na urzędowych formularzach⁹. Wyczerpujące wyliczenie pism procesowych podlegających wnoszeniu na urzędowych formularzach oznacza, że pozostałe pisma obejmujące inne wnioski (np. [...]