Abstrakt
Trudności z wyegzekwowaniem należności od dłużnika powodują, iż warto dużo wcześniej pomyśleć o ewentualnym zagwarantowaniu sobie takiej możliwości. Szansę rodzi zabezpieczenie roszczenia przewidziane w Kodeksie postępowania cywilnego. Ma ono na celu nie tylko udzielenie tymczasowej ochrony prawnej na czas toczącego się postępowania poprzez ustalenie stosunków do wydania prawomocnego orzeczenia, ale także służy zabezpieczeniu wykonania wyroku czy postanowienia, które może zapaść w przyszłości.
Podstawy zabezpieczenia
Zabezpieczeniu, w trybie przyjętym przez ustawodawcę polskiego, podlegają tylko roszczenia (a więc uprawnienia przysługujące wierzycielowi w stosunku do dłużnika) polegające na żądaniu spełnienia określonego świadczenia.
Istotne jest to, iż mogą to być zarówno roszczenia już istniejące (wymagalne) lub o świadczenia powtarzające się w przyszłości (np. alimenty) jak i jeszcze niewymagalne, czyli takie, których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił, w sytuacji gdy został już wydany tytuł wykonawczy a należność np. rozłożono na raty lub odroczono termin płatności (art. 320 KPC).
| Art. 730 KPC [Podstawy zabezpieczenia] § 1. W celu zabezpieczenia roszczenia, którego dochodzić można w sądzie powszechnym lub przed sądem polubownym, sąd może wydać zarządzenie tymczasowe, jeżeli roszczenie jest wiarygodne, a brak zabezpieczenia mógłby wierzyciela pozbawić zaspokojenia. Wydanie zarządzenia tymczasowego jest dopuszczalne także w innych wypadkach, gdy jest to konieczne do zabezpieczenia wykonalności orzeczenia w sprawie. § 2. Dopuszczalne jest także zabezpieczenie roszczenia o przyszłe powtarzające się świadczenia, jednakże za okres nie dłuższy niż za jeden rok, jeżeli roszczenia tego można dochodzić, zanim stanie się wymagalne. § 3. Także po uzyskaniu przez wierzyciela orzeczenia podlegającego wykonaniu dopuszczalne jest zarządzenie tymczasowe, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenia, których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił. |
Jednakże dla dwóch ostatnich kategorii ustawodawca przewidział pewne ograniczenie w postaci okresu, na jaki zabezpieczenie może opiewać. Zgodnie z treścią przepisu art. 730 § 2 KPC wynosi on rok. Ograniczenia tego nie stosuje się w sprawach enumeratywnie wymienionych w przepisie art. 753 KPC, a mianowicie:
- o alimenty,
- rentę z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała,
- utratę żywiciela,
- wynagrodzenia ze stosunku pracy,
- uprawnień płynących z umowy dożywocia (uchw. SN z 23.2.1982 r., III CZP 3/82, OSP 1983, s. 227).
W doktrynie powstały wątpliwości, czy ograniczenie to znajduje także zastosowanie do należności określonych w § 3 art. 730 KPC. Słuszny wydaje się pogląd, zgodnie z którym norma zawarta w § 2 omawianego przepisu dotyczy także roszczenia o zabezpieczenie świadczeń wynikających z orzeczenia podlegającego wykonaniu. Są to bowiem cały czas świadczenia przyszłe, a w konsekwencji uznać należy, że norma zawarta w § 3 ma charakter lex specialis w stosunku do § 2; zatem o ile w jej treści nie zawarto innych unormowań, stosuje się przepis ogólny. W § 3 art. 730 KPC ustawodawca nie przewidział innego okresu, do którego zabezpieczenie byłoby ograniczone. W konsekwencji uznać należy, że stosować trzeba do tych przypadków przepis art. 730 § 2 KPC. Trudno bowiem byłoby znaleźć argumenty na obronę tezy, iż w takich sytuacjach, skoro nie został przewidziany inny termin, to przyjąć można, że ustawodawca zrezygnował z obwarowań czasowych. Nie można podzielić poglądu, zgodnie z którym przy rozłożeniu świadczenia na raty i określeniu terminów płatności poszczególnych rat nie można ograniczać okresu zabezpieczenia, gdyż nie są to już świadczenia powtarzające się. Z literalnej wykładni przepisu art. 730 § 3 KPC nie wynika, iż treść normy odnosi się jedynie do świadczeń powtarzalnych.
Nie wszystkie jednak roszczenia mogą stać się przedmiotem postępowania zabezpieczającego. W art. 730 § 1 KPC określono warunki dopuszczalności zastosowania przepisów regulujących postępowanie zabezpieczające. W świetle powołanego przepisu jest to możliwe, gdy roszczenie może być dochodzone przed sądem powszechnym bądź polubownym. Może to być sąd polubowny działający poza granicami naszego kraju. Bowiem wg art. 1105 § 1 KPC podmioty prowadzące działalność gospodarczą mogą w zakresie zobowiązań wyłączyć z umów jurysdykcję sądów polskich na rzecz sądów państwa obcego. Przepisy obowiązujące w tym kraju muszą obejmować taką zamianę. Nadto umowa, w której strony poddają się jurysdykcji sądu obcego państwa, musi być zawarta w formie pisemnej.
Bezsprzecznym pozostaje, iż sąd nie będzie mógł rozpoznać wniosku o zabezpieczenie, jeżeli w świetle przepisów 1097-1116 KPC wyłączona jest jurysdykcja krajowa sądu polskiego.
| Jeżeli jednak strony zawrą umowę o poddanie się sądowi polubownemu mającemu siedzibę poza granicami Polski, możliwe wydaje się dokonanie zabezpieczenia przez sąd naszego kraju, jeżeli sprawa jeszcze nie zawisła przed obcym sądem. |
Mając na względzie przewidziane w KPC ograniczenie egzekucji (art. 829, 831-836 KPC) uznać trzeba, że zabezpieczenie nie może dotyczyć [...]