Abstrakt

Art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, mówiący m.in. o prawie do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd, ma duże znaczenie dla praktyki. Ostatnio Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał dwa wyroki w sprawach przeciwko Polsce dotyczące tej problematyki.

Normy prawne Europejskiej Konwencji Praw Człowieka są niezwykle ważnym instrumentem chroniącym prawa zasadnicze. Zawierają one katalog praw człowieka i obywatela, dla ochrony których powołane były, do 1.11.1998 r,. Europejska Komisja Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Reformą dokonaną w ubiegłym roku, której głównym celem było skrócenie postępowania, zniesiono Komisję Praw Człowieka i pozostawiono jako właściwy organ jedynie Europejski Trybunał Praw Człowieka, do którego skargę może złożyć także osoba fizyczna po wyczerpaniu drogi krajowej¹.

Pośród praw zasadniczych zawartych w Konwencji regulacje zawarte w art. 6 mają doniosłe znaczenie również dla praktyki, bowiem ogromna ilość rozstrzygnięć Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczy zawartych właśnie tam praw proceduralnych, a zwłaszcza prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie (within a reasonable time ) przez niezawisły i bezstronny sąd. Odnosi się ono do postępowań, w których chronione są “civil rights and obligations”, tzn. roszczenia i zobowiązania cywilne.

W orzecznictwie wykształciły się rozmaite kryteria, którymi należy się kierować interpretując pojęcie “rozsądny termin”. Ważne jest, że nie istnieje generalna reguła w tym zakresie, a rozstrzygnięcie podejmowane jest w każdej sprawie pojedynczo, w zależności od jej przebiegu. Dlatego Trybunał zawsze stawia pytanie: jak złożony jest konkretny przypadek (complexity of the case )? Jeżeli problemy prawne, które właściwy sąd musiał rozstrzygnąć, były złożone i skomplikowane, to należy przyjąć, że sąd potrzebował na nie więcej czasu aniżeli w sprawie, której rozstrzygane problemy nie były tak złożone. Uwzględnia się także zachowanie składającego zażalenie, albowiem istnieje możliwość, że to ono przyczyniło się do długiego postępowania. Ponadto ma znaczenie postępowanie organów państwowych, przede wszystkim sądów.

Te kryteria zostały również wzięte pod uwagę przy rozstrzyganiu skarg wniesionych przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej: Styranowski przeciwko Polsce (9/1998/ 912/1124) oraz Podbielski przeciwko Polsce (12/1998/ 15/1127). W orzeczeniach zapadłych 30.10.1998 r. Trybunał stwierdził naruszenie nakazu rozsądnego czasu trwania postępowania (art. 6 ust. 1 Konwencji Praw Człowieka).