Abstrakt

Interesy wierzycieli, pomimo istnienia odpowiednich regulacji w prawie cywilnym, wielokrotnie zostają narażone na straty. Przepisy prawa karnego o ochronie obrotu gospodarczego mają więc pełnić istotną rolę pomocniczą w zwalczaniu nieuczciwych zachowań w obrocie gospodarczym, o ile oczywiście zostaną stworzone podstawy organizacyjne do efektywnego ścigania sprawców przestępstw gospodarczych, w tym przestępstw na szkodę wierzycieli¹. Jest niewątpliwe, że nieskuteczna ochrona interesów majątkowych podmiotów gospodarczych na bazie przepisów prawa cywilnego jest podstawową przyczyną tworzenia przepisów karnych, penalizujących określone zachowania w obrocie gospodarczym². Autor szczegółowo omawia kwestie m.in. podmiotu przestępstwa, udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia roszczeń wierzycieli czy bankructwa, uregulowanych w obecnie obowiązującym Kodeksie karnym na tle poprzednich rozwiązań prawnych.

Sprawcami przestępstw na szkodę wierzycieli może być indywidualnie oznaczony krąg podmiotów. Przestępstwa określone w art. 300 i 301 KK (art. 6 § 1 i § 3 oraz art. 7 ustawy o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego z 12.10.1994 r., Dz.U. Nr 126, poz. 615; dalej OchrGospU) oraz w art. 302 § 1 i 2 KK (art. 8 § 1 i 2 OchrGospU) może popełnić dłużnik, zaś z art. 302 § 3 KK (art. 8 § 3 OchrGospU) - tylko wierzyciel. Pojawia się jednak pytanie, czy sprawcą przestępstw na szkodę wierzycieli może być każdy dłużnik, czy tylko dłużnik prowadzący działalność gospodarczą. Na gruncie obowiązującego Kodeksu karnego ograniczenie kręgu podmiotów przestępstw tylko do osób prowadzących działalność gospodarczą nie znajduje uzasadnienia. Po pierwsze, przemawia za tym argument powołany przez H. Prackiego, że pojęcie upadłości dotyczy tylko przedsiębiorcy (art. 1 § 1 PrUp), zaś niewypłacalność może dotyczyć także osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej³. Po drugie, należy wskazać, że zmieniły się istotnie rodzaje przestępstw umieszczonych w KK w rozdziale “Przestępstwa gospodarcze”. I tak nie istnieją już obecnie dwa typy przestępstw przeciwko egzekucji. Tym samym podmiotem tego przestępstwa może być każdy dłużnik, a nie tylko dłużnik prowadzący działalność gospodarczą⁴. Ponadto w rozdziale tym umieszczono przestępstwo lichwy, gdzie również nie da się wyprowadzić wniosku co do ograniczenia kręgu podmiotów przestępstwa tylko do osób prowadzących działalność gospodarczą.

Artykuł 308 KK rozszerza krąg podmiotów przestępstw na szkodę wierzycieli.