Abstrakt
Sprawy, co do których kasacja jest niedopuszczalna, określone są rodzajowo, albo też bez względu na ich rodzaj i przedmiot za pomocą kryterium wartości przedmiotu zaskarżenia. Autorka szczegółowo analizuje tę problematykę ukazując m.in. wzajemny stosunek wartości przedmiotu sporu i wartości zaskarżenia.
Możliwości przeprowadzenia kontroli orzeczeń sądu II instancji w ramach postępowania kasacyjnego są ograniczone. Mając na uwadze różnego rodzaju ograniczenia w dopuszczalności kasacji, jakie przewiduje obowiązująca regulacja kodeksowa, nauka postępowania cywilnego wprowadziła do przesłanek, od których spełnienia zależy skuteczne wniesienie skargi kasacyjnej, m.in. zaskarżalność danego orzeczenia przewidzianą ustawą (określaną również jako dopuszczalność kasacji ze względu na rodzaj orzeczenia1). Odgrywa ona szczególną rolę, gdy idzie o określenie granic w korzystaniu z trzeciej instancji. Odwołanie się od konkretnego rozstrzygnięcia poprzez wniesienie skargi kasacyjnej jest możliwe tylko wówczas, gdy ustawa przewiduje zaskarżalność tego orzeczenia w drodze kasacji. W przeciwnym bowiem wypadku, tj. wobec braku takiej regulacji, skarga kasacyjna jako niedopuszczalna powinna być na podstawie art. 393[5] KPC lub art. 393[8] § 1 KPC odrzucona.
Ścisłe określenie kategorii orzeczeń, na które służyć będzie kasacja, nie jest jedynym sposobem ograniczenia jej dopuszczalności z mocy ustawy. Ograniczeń takich może być więcej. W nauce postępowania cywilnego podzielono je na trzy rodzaje, tj.:
ratione iudicati - dopuszczalność kasacji jest uzależniona od wzajemnego stosunku treści orzeczeń obu niższych instancji, a w szczególności od tego, czy oba orzeczenia są ze sobą zgodne, czy też różnią się wzajemnie2; w KPC ustawodawca nie wprowadził tegoż ograniczenia;
ratione materiae - dotyczą sytuacji, gdy podstawą dopuszczenia kasacji jest rodzaj sprawy, w której zapadło zaskarżone orzeczenie; ustawodawca wprowadził je zarówno w postępowaniu procesowym (art. 393 pkt 1-6 KPC), jak i nieprocesowym (art. 519[1] § 2 i 3 KPC);
ratione valoris - uzależniają natomiast dopuszczalność kasacji od osiągnięcia wskazanej wartości, poniżej której kasacja byłaby niedopuszczalna3; dotyczą one tylko procesu (art. 393 pkt 1 KPC) i nie występują w innych rodzajach postępowań uregulowanych w KPC.
Przedmiotem niniejszego opracowania jest ostatni z wymienionych powyżej rodzajów ograniczeń dopuszczalności kasacji, który został uregulowany w art. 393 pkt 1 KPC. Przewidziane tam ograniczenie jest w istocie kombinacją ograniczenia ratione materiae z ograniczeniem ratione valoris. Pierwsza część powołanego przepisu stanowi, że kasacja nie przysługuje w sprawach o świadczenia, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięć tysięcy złotych, a w sprawach gospodarczych - niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Wynika stąd, że dopuszczalność kasacji została uzależniona od wartości przedmiotu zaskarżenia tylko w sprawach o świadczenie. W pozostałych sprawach, tzn. w sprawach nienależących do kręgu spraw o świadczenie, kasacja przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia, o ile oczywiście sprawy te nie podlegają z mocy innych przepisów ograniczeniu ratione materiae.
Panuje zgodność poglądów w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i wśród przedstawicieli nauki postępowania cywilnego, iż sformułowanie „sprawy o świadczenia” należy rozumieć w powiązaniu z tradycyjnym podziałem powództw na: powództwa o świadczenie, powództwa o ustalenie istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego oraz powództwa o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego4. W pierwszym z wymienionych powództw powód żąda zasądzenia od określonej osoby należnego mu świadczenia. Treścią tego świadczenia jest oznaczone zachowanie się pozwanego, które może polegać na: działaniu (a więc na daniu lub czynieniu) albo na zaniechaniu (wyrażającym się poprzez nieczynienie, zaprzestanie lub znoszenie). Przykładowo, powództwami o świadczenie są: powództwo o zapłatę, powództwo negatoryjne oraz windykacyjne5, w tym powództwo „o eksmisję”, a więc o wydanie np. lokalu mieszkalnego jako przedmiotu najmu6.
Mając zatem na uwadze przedstawiony powyżej podział powództw, należy stwierdzić, że kasacja będzie przysługiwać stronie na orzeczenia sądu II instancji wydane w sprawach o ukształtowanie prawa, np. w sprawie o zniesienie służebności drogi gruntowej7, oraz w sprawach o ustalenie istnienia prawa lub stosunku prawnego8, i to bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. Nieograniczona zaskarżalność w drodze kasacji pozostaje aktualna w sprawie [...]