Monitor Prawniczy

nr 7/1998

Szkoda jako przesłanka odpowiedzialności kontraktowej domu maklerskiego

Michał Romanowski
Autor jest doktorem prawa cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego.
Abstrakt

Istotą zobowiązania domu maklerskiego jest sprzedaż lub zakup oznaczonych papierów wartościowych we własnym imieniu, lecz na rachunek dającego zlecenie. Szkoda stanowi zatem niezbędną przesłankę odpowiedzialności cywilnej domu maklerskiego z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania swoich zobowiązań. Przedmiotem analizy poniższej opinii jest szkoda na mieniu, czyli uszczerbek polegający na zmniejszeniu lub nie powiększeniu aktywów majątkowych inwestora bądź powiększeniu jego pasywów.

I. Uwagi ogólne

1. Stosownie do art. 471 KC, dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Wyodrębnia się trzy podstawowe przesłanki odpowiedzialności dłużnika: niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania kontraktowego; szkodę; związek przyczynowy między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkodą.

2. Odpowiedzialność kontraktowa obejmuje jednak tylko takie naruszenie umowy, które wywołuje doznanie przez wierzyciela szkody (podkr. - M.R.). Uzasadnia to tezę, że szkoda zajmuje szczególne miejsce wśród innych przesłanek odpowiedzialności kontraktowej. Analizując bowiem zagadnienie powstania odpowiedzialności ex contractu należy przede wszystkim ustalić czy wierzyciel doznał szkody. Dopiero pozytywna odpowiedź uzasadnia podjęcie badania czy zachodzą pozostałe przesłanki odpowiedzialności dłużnika z tytułu naruszenia zobowiązania umownego1.

3. Określenie pojęcia szkody nabiera szczególnie doniosłego znaczenia w wypadku naruszenia zobowiązania z tytułu umowy o pośrednictwo giełdowe przez dom maklerski, przez którą przyjmujący zlecenie (dom maklerski) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do stałego pośrednictwa na giełdzie papierów wartościowych przy kupnie lub sprzedaży papierów wartościowych na rachunek dającego zlecenie (inwestor), lecz w imieniu własnym2. Ustalenie czy inwestor doznał szkody, chwili jej powstania oraz wysokości, jest utrudnione ze względu na specyfikę transakcji giełdowych oraz zasad rządzących rynkiem kapitałowym.