Abstrakt
W poniższej opinii autorka przedstawia zalety i wady kary grzywny. Wskazuje przyczyny, dla których w nowym Kodeksie karnym należało zastąpić kwotowy system wymiaru grzywny dziennym. Omawia konstrukcję stawek dziennych oraz karę zastępczą. Całość zaś podsumowuje rzetelną oceną nowego stanu prawnego. Zdaniem autorki, trudności, jakie wiążą się ze stosowaniem systemu stawek dziennych są jednocześnie zaletami nowego systemu.
I. Aspekty polityczno-kryminalne kary grzywny
1. Jednym z założeń nowego Kodeksu karnego1 jest przyjęcie, że kara grzywny powinna być głównym instrumentem polityki kryminalnej w stosunku do drobnej i średniej przestępczości. Wyznaczenie nowej roli grzywnie wiąże się zarówno z powszechną krytyką kary pozbawienia wolności i potrzebą racjonalizacji polityki kryminalnej w kierunku ograniczenia nadmiernej jej represyjności, jak też z szeregiem zalet, które tkwią w karze grzywny. Istotne znaczenie ma również potrzeba zbliżenia polityki kryminalnej do standardów międzynarodowych, wyrażających się m.in. w oparciu systemu karnego głównie na karach grzywny i innych środkach wolnościowych oraz akceptacji założenia, że kara pozbawienia wolności jest środkiem ostatecznym, stosowanym wobec sprawców przestępstw szczególnie niebezpiecznych dla porządku prawnego2.
2. Główną zaletą kary grzywny jest możliwość realizacji dolegliwości bez konieczności wkraczania w sferę tak cennych dóbr, jak wolność człowieka. Kara ta nie pociąga za sobą izolacji skazanego od rodziny i środowiska społecznego, nie stygmatyzuje, nie naraża na kontakt ze skazanymi nieraz głęboko zdemoralizowanymi. Jest podzielna i elastyczna, daje się stopniować i dostosować do winy i stanu majątkowego skazanego. Do dodatnich cech grzywny należy też prostota jej wykonania. Realizacja grzywny nie wymaga rozbudowanego aparatu wykonawczego. Stosowanie grzywny jest skutecznym środkiem zapobiegania przestępczości, bowiem kara ta pełni funkcje prewencyjne i poprawcze. Uszczuplając zasoby materialne człowieka uświadamia, że przestępstwo jest kosztowne, nieopłacalne, że z jego popełnieniem wiązać się będzie niemożność zaspokojenia potrzeby posiadania.