Abstrakt
Artykuł stanowi kontynuację problematyki, którą autor w stosunku do spółki akcyjnej omówił już w MoP Nr 11/1996, cywilnej - MoP Nr 5/1997, cichej - MoP Nr 6/1997 oraz z ograniczoną odpowiedzialnością w MoP Nr 7/1997. Instytucja ustąpienia wspólnika będąca analogiczną do jego wyłączenia (wykluczenia) spełnia w spółce jawnej i odpowiednio komandytowej doniosłą rolę, podkreślając jednocześnie osobisty charakter więzi łączącej wspólników w tego typu spółkach.
I. Wstęp
Zarówno spółka jawna regulowana w art. 75-142 Kodeksu handlowego (dalej KH), jak i spółka komandytowa (art. 143-157 KH)1 jest zaliczana do spółek osobowych tzn. takich, w których więź personalna pomiędzy wspólnikami ma charakter decydujący i przeważa nad cechami kapitałowymi2. Umowny charakter zobowiązania kreowany przez wspólników, zakłada akceptację postawionych celów. Z drugiej strony zasada swobody kontraktowania określona w art. 353[1] Kodeksu cywilnego3 gwarantuje dobrowolny udział osób - wspólników w danej spółce, co obliguje ich do przestrzegania tychże zaakceptowanych reguł. Jest to tym bardziej istotne, że zarówno spółka jawna i komandytowa, jak i pozostałe spółki osobowe4, nie posiadają osobowości prawnej, co skutkuje majątkową odpowiedzialnością wspólników za zobowiązania. Jedynie w przypadku komandytariusza odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej określonej w umowie5.
Jeżeli z przyczyn leżących po stronie wspólnika, bądź mających swe obiektywne uzasadnienie, realizacja celu działalności jest utrudniona albo nawet niemożliwa, to szansę na zachowanie bytu prawnego spółki stanowi przewidziana w KH możliwość żądania ustąpienia wspólnika. Niepodważalną zaletą tejże instytucji jest ciągłość funkcjonowania spółki, co ze względu na konkurencję ma oczywiste znaczenie. Poza uzasadnieniem ekonomicznym należy pamiętać, iż prawnie skuteczne ustąpienie gwarantuje częstokroć pozostałym wspólnikom odbudowę wzajemnego zaufania oraz lojalne przestrzeganie podstawowego zobowiązania - wspólnego przyczyniania się do realizacji celu gospodarczego.