Abstrakt

Reforma prawa karnego to istotne wydarzenie w historii prawa polskiego. Tematyka dotycząca nowej kodyfikacji z czerwca 1997 r. będzie wielokrotnie podejmowana na łamach Monitora Prawniczego. Prof. A. Marek - członek Komisji ds. Reformy Prawa Karnego - interesująco przedstawia genezę procesu legislacyjnego. Artykuł stanowi dobry wstęp i przygotowanie do zrozumienia kierunków zmian podstawowych zasad, a także szczegółowych instytucji nowego prawa karnego, których omówienie zaprezentujemy w kolejnych numerach Monitora Prawniczego.

I. Próby reform w PRL

Uchwalenie przez Sejm 6.6.1997 r. nowej kodyfikacji prawa karnego Rzeczpospolitej Polskiej stanowi uwieńczenie, trwających z przerwami, od 1980 r. prac nad reformą tego prawa¹. Warto w tym miejscu przypomnieć, że krytyka obowiązującego dotychczas KK z 1969 r. wystąpiła już w połowie lat 70-tych, gdy stało się jasne, że oparta na Kodeksie polityka karna charakteryzuje się schematyczną surowością, nie realizuje nawet założeń o “polaryzacji” odpowiedzialności, przyjętych w projekcie tego Kodeksu². Zrozumiałe jest więc, że postulaty reform formułowane były pod wiodącym hasłem liberalizacji nadmiernie surowego systemu kar³, a także zwiększenia gwarancji prawnych tak oskarżonego, jak i pokrzywdzonego przestępstwem⁴.

W opracowanym przez środowisko prawnicze memoriale z 30.10.1980 r. zakwestionowano “nieuzasadnioną w świetle badań naukowych wiarę w skuteczność wzmożonej represji”⁵. W okresie przejściowej liberalizacji związanej z powstaniem NSZZ “Solidarność” powołana została specjalna komisja do opracowania projektu zmian prawa karnego, która już w 1981 r. opublikowała projekty reform zmierzające w kierunku liberalizacji i racjonalizacji systemu kar, zwiększenia gwarancji prawnych i lepszej ochrony praw jednostki⁶. Wysiłki reformatorskie przerwało wprowadzenie z dniem 13.12.1981 r. stanu wojennego. Nastąpił okres wzmożonej represji, który nie ustał po uchyleniu stanu wojennego.