Abstrakt

Problematyka wzajemnego stosunku prawa autorskiego i prawa ochrony konkurencji nie była jak dotychczas przedmiotem szerszego zainteresowania polskiej doktryny prawa. Pod rządami ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych kwestia ta nabiera praktycznego znaczenia w sytuacji, kiedy przepisy tejże ustawy dają organizacjom zbiorowego zarządzania, zajmującym ze swej natury dominujacą pozycję na niektórych rynkach obrotu prawem autorskim i prawami pokrewnymi (zwłaszcza prawami do drobnych utworów muzycznych, słowno-muzycznych i audiowizualnych), prawie nieograniczone możliwości kształtowania postanowień umów, wiążących je z kontrahentami.

I. Pojęcie wykonywania prawa autorskiego

W zgodnej opinii doktryny polskiej prawo autorskie jest prawem podmiotowym o mieszanym: majątkowo-niemajątkowym charakterze. Jako takie realizuje się poprzez jego wykonywanie, na które składają się czynności o charakterze faktycznym i prawnym¹. Mają zatem do niego zastosowanie ogólne przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące wykonywania praw podmiotowych, wyznaczające w istocie granice swobody decyzji uprawnionego w zakresie wykonywania tychże praw. W szczególności chodzi o art. 5 KC, zabraniający robienia ze swojego prawa podmiotowego użytku w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego oraz art. 58 § 1 i 2 KC, ustanawiający sankcję nieważności dla czynności prawnych sprzecznych z prawem lub mających na celu obejście prawa oraz sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Powyższe unormowania dają podstawę do wniosku, iż swoboda uprawnionego w wykonywaniu swojego prawa podmiotowego podlega w istocie trojakim ograniczeniom. Obok wyraźnie wymienionych w art. 5 zasad współżycia społecznego i społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa, wchodzą tu w rachubę przepisy prawa stanowionego. Do tego samego wniosku prowadzi zresztą analiza art. 17 ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 24, poz. 83; dalej PrAut), stanowiącego m.in., że twórcy przysługuje wyłączne prawo korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Art. 17 reguluje w istocie kwestię wykonywania autorskich uprawnień majątkowych poprzez czynności faktyczne (korzystanie z utworu) oraz prawne (rozporządzanie utworem).