Abstrakt

Ustawy o planowaniu przestrzennym wprowadziły obowiązek sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w których ustala się przeznaczenie terenów danej jednostki terytorialnej do różnych rodzajów zagospodarowania, m.in. dla realizacji celów publicznych, bez względu na to, czyją te tereny stanowią własność. Dysponowanie w ten sposób nieruchomościami stanowiącymi prywatną własność, bez zgody właścicieli i bez odszkodowania wzbudzało ich sprzeciw i krytyczną ocenę tych ustaw. Przedmiotem opracowania jest analiza unormowań ustaw o planowaniu przestrzennym pod kątem ich zgodności z przepisami Kodeksu cywilnego dotyczącymi własności, a także zgodności z zawartymi w przepisach Konstytucji zasadami ochrony własności obywateli.

I. Prawo własności

Kodeks cywilny w art. 140 zawiera definicję prawa własności, z której wynika, że treścią tego prawa jest uprawnienie do korzystania z rzeczy z wyłączeniem innych osób oraz do rozporządzania rzeczą. Do atrybutu korzystania z rzeczy należą - poza wymienionym w przepisie prawem pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy - uprawnienie do posiadania rzeczy, czyli faktycznego władztwa nad nią w rozumieniu art. 336 KC (ius possidendi) oraz uprawnienia do używania rzeczy, czyli wszelkich innych form korzystania z niej (ius utendi).

Sformułowanie “z wyłączeniem innych osób” oznacza, że inne podmioty prawa mają obowiązek nieingerowania w sferę uprawnień właściciela, a więc nienaruszania prawa własności. Obowiązek ten polega na nieczynieniu (non facere). Właściciel może być wprawdzie w konkretnym przypadku pozbawiony atrybutu korzystania z rzeczy, ale musi to się wiązać z określoną czynnością prawną z jego strony - np. wówczas, gdy obciąża swe prawo prawem użytkowania, a odnośnie prawa rozporządzania rzeczą - wydane zostało przez sąd tymczasowe zarządzenie o pozbawieniu tego prawa (art. 747 pkt 3 KPC).