Abstrakt
Uchwalenie 6.6.1997 r. kodyfikacji karnej obejmującej KK, KPK i KKW skłania do nowego spojrzenia na ochronę środowiska w polskim prawie karnym. Po raz pierwszy znalazła ona obszerną podstawę kodeksową. Nowy KK zawiera odrębny rozdział “Przestępstwa przeciwko środowisku”, którego przepisy wyraźnie dzielą się na dwa bloki tematyczne: ochronę przed zanieczyszczeniami i innymi uciążliwościami oraz ochronę przyrody. Poniżej autor dokonuje analizy ogólnej z zakresu nowej regulacji. W dwóch kolejnych numerach Monitora Prawniczego omówiona zostanie szczegółowo problematyka nowego rozdziału XXII KK.
I. Na drodze ku odrębnemu rozdziałowi Kodeksu karnego
Kiedy wiosną 1989 r. powołana dwa lata wcześniej Komisja do Spraw Reformy Prawa Karnego ogłosiła założenia przygotowywanej reformy1, stało się jasne, że w przyszłym Kodeksie wyodrębniony zostanie rozdział dotyczący ochrony środowiska naturalnego, obejmujący przestępstwa przeciwko środowisku stypizowane poprzednio w Kodeksie karnym oraz w innych ustawach, w tym przede wszystkim w ustawie o ochronie środowiska. W toku prac Komisji trzeba było rozwiązać dwa zasadnicze problemy:
- 1) stosunku regulacji kodeksowych do tzw. prawa karnego pozakodeksowego w ogólności,
- 2) zakresu rozdziału o przestępstwach przeciwko środowisku.
Jeśli chodzi o zagadnienie pierwsze, to w ramach Komisji powołany został odrębny zespół do spraw prawa karnego pozakodeksowego, którego zadaniem było przejrzenie przepisów karnych znajdujących się poza Kodeksem i zdecydowanie, które z obowiązujących wówczas przepisów o przestępstwach zostaną przejęte do Kodeksu, które zostaną w ogóle pominięte, a które zostaną utrzymane w ustawodawstwie pozakodeksowym. W czasie prac Komisji pojawiły się głosy postulujące przyjęcie rozwiązania radykalnego polegającego na całkowitej likwidacji kategorii “prawa karnego pozakodeksowego” i stypizowaniu wszystkich przestępstw w samym Kodeksie2. Propozycja ta nie została przyjęta, a efekty w zakresie ograniczenia pozakodeksowego prawa karnego okazały się niewielkie. Wprawdzie art. 3 przepisów wprowadzają tych KK przyjmuje zasadę, że “z dniem wejścia w życie Kodeksu karnego tracą moc przepisy dotyczące przedmiotów w tym Kodeksie unormowanych”, ale zaraz potem zastrzega, “chyba że przepisy tej ustawy stanowią inaczej”. Uważne czytanie art. 4 i art. S PWKK prowadzi do spostrzeżenia, że tak jak w końcu 1997 r. obowiązywało ponad 50 ustaw zawierający przepisy karne, tak i obecnie obowiązuje ich ponad 50, bo wprawdzie kilka dawnych utraciło moc, ale już doszły nowe uchwalone po 6.6.1997 r. Inna rzecz, że właśnie w dziedzinie ochrony środowiska efekty porządkowania pozakodeksowego prawa karnego okazały się znaczące, aczkolwiek nie w stopniu zadowalającym.